Тадбиркорлик ҳуқуқи

4-§. Акциз солиғи

Тадбиркорлар томонидан тўланадиган солиқлардан яна бири акциз солиғидир.
Акциз солиғи ҳам маҳсулотдан олинадиган соф даромаднинг бир қисмини давлат бюджетига ўтказишдан иборат.
Акциз солиғини тўловчилар бўлиб Ўзбекистон республикасида акциз солиғи тўланадиган товарлар ишлаб чиқараётган ёки бундай товарларни импорт қилаётган юридик ва жисмоний шахслар ҳисобланадилар.
Демак, акциз солиғини тўловчилар бу ёлланма меҳнатни жалб этган ҳолда тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланувчилар ва юридик шахс ташкил этмасдан якка тартибдаги тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиб акциз тўланадиган товарларни ишлаб чиқарувчи ёки чет элдан импорт қилувчи шахслар ҳисобланадилар.
Акциз тўланадиган товарлар рўйхати ва акциз солири ставкалари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқпанади.
Ўзбекистон республикасида ишлаб чиқарилган, акциз тўланадиган товарлар учун уларнинг қўшилган қиймат солиғи ҳисобга олинмаган ҳолдаги акциз солиғи суммасини ўз ичига олган қиймати ёки товарнинг фоизи ҳажми солиқ солиш объекти ҳисобланади.
Агар товар ишлаб чиқарувчи акциз тўланадиган товарни натурал ҳақ ёки совға сифатида берса, солиқ тўловчида товарни топшириш пайтида таркиб топган, лекин амалда қилинган харажатлардан кам бўлмаган нархлар даражасидан келиб чиқиб ҳисобланган қиймат солиқ солиш объекти ҳисобланади.
Ўзбекистон республикасида товар хоҳ ўз хомашёсидан, хоқ ўзга шахслар берган хомашёдан ишлаб чиқилмасин, шу товарга акциз солиғи белгиланади. Акциз солиғи берилган хомашёдан ишлаб чиқарилган товарлар бўйича, шу товарларни буюртмачига топшириш пайтида қўшилган қиймат солиғи ҳисобга олинмаган ҳолдаги қйймати ёки товарнинг физик ҳажми ҳисобга олинган ҳолда хисоблаб чиқарилади. Акциз тўланадиган товар Ўзбекистон республикаси ҳудудида акциз солиғи тўланган хомашёдан ишлаб чиқарилган такдирда, мазкур хомашё бўйича тўланган акциз солиғи суммасини ҳисоблаб чиқаришда ҳисобга ўгказилиши лозим.
Акциз тўланадиган импорт товарлар учун божхона ҳақидаги қонун ҳужжатларига мувофиқ белгиланган бож қиймати, солиқ солиш объекти ҳисобланади.
Импорт товарлар учун акциз солиғи божҳонада расмийлаштириш пайтида тўланади. Акциз тўланадиган импорт товарларни аюдиз солиғидан озод қилиш божхона ҳақидаги қонун ҳужжатларига мувофиқ ошйрилади. Акциз солиғи бюджетга, агар қонун ҳужжатларида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, акциз тўланадиган товар реализация қилинган ойнинг ўн кунлиги тугаганидан кейин учун кундан кечиктирмай ўтказилиши лозим. Солиқтўловчи акциз солига бўйича ҳисоб-китобларни солиқ юзасидан рўйхатдан ўтган жойдаги тегишли солиқ идорасига ҳар ойда ҳисобот ойидан кейинги ойнинг йигирманчи қунигача тақцим этади.