Tadbirkorlik kapitalining turlari

Tadbirkorlik kapitalining turlari

MNP-91 group

Asosiy va Aylanma kapital

• Кapital o‘zining aylanish xususiyatiga qarab asosiy va aylanma kapitalga bo‘linadi.
• Asosiy kapital – ishlab chiqarish jarayonida bir qator doiraviy aylanishlar davomida qatnashadi, o‘zining qiymatini tayyorlanayotgan mahsulotga (xizmatga) bo‘lib-bo‘lib o‘tkazib boradi va ashyoviy - buyum shaklini o‘zgartirmaydi.
• Aylanma kapital – bir doiraviy aylanish davomida to‘liq iste’mol qilinadi, o‘zining qiymatini ishlab chiqarish natijalariga to‘liq o‘tkazadi va ashyoviy – buyum shaklini ham yo‘qotadi.

APMM

Asosiy va aylanma kapital farqlanishi

• Ishlab chiqarish jarayonida harakat qilish xususiyatlari.
• Qiymatini ishlab chiqarish natijalariga o‘tkazish xususiyati.
• Кapital qiymatining aylanish usuli.
• Qayta tiklanish usuli.

Ishlab chiqarish jarayonida harakat qilish xususiyatlari.

• Asosiy kapital tayyorlanayotgan mahsulot moddiy tarkibiga buyum jihatdan kirmaydi, uzoq davr davomida faoliyat qiladi (masalan stanok-10 yil, bino-50-100 yil), o‘zining oldingi natural – buyum shaklini bir nechta doiraviy aylanishlar davomida saqlab qoladi. Aksincha aylanma kapital (masalan paxta, jun, metall) har bir doiraviy aylanishda to‘liq unumli iste’mol qilinadi, o‘zining buyum shaklini yo‘qotadi.

Qiymatini ishlab chiqarish natijalariga o‘tkazish xususiyati.

• Asosiy kapital ishlab chiqarish jarayonida qator yillar davomida faoliyat ko‘rsatadi, ularning qiymati tovarlarga qisman o‘tib boradi. Agar stanok 10 yil, binolar esa 50 yil davomida foydalanilsa, bunda har yili mahsulot qiymatiga ular

qiymatining 1/10 va 1/50 qismi ko‘chadi. Xomashyo va materiallar, yoqilg‘i va energiya kabi aylanma kapital turlari har bir doiraviy aylanishda to‘lig‘icha unumli iste’mol qilinadi va ularning qiymati xom mahsulotlar qiymatiga to‘liq ko‘chadi.

Кapital qiymatining aylanish usuli.

• Qiymatning aylanish usuli bo‘yicha asosiy kapital qiymati ikkiga bo‘linadi; qiymatning mahsulotga o‘tgan qismi tovarlar va xizmatlar bilan birga muomalada bo‘ladi va doiraviy aylanish jarayonida tovar shaklidan pul shakliga o‘tadi hamda qoplash fondi shaklida asta-sekin jamg‘ariladi: mahsulotga o‘tmagan qismi ishlab chiqarish doirasida mavjud bo‘lgan asosiy kapitalda gavdalanganicha qolaveradi. Iste’mol qilingan aylanma kapital qiymati to‘liq aylanib, yaratilgan mahsulotlar qiymati tarkibiga kiradi. Asosiy kapital o‘z aylanishi davomida bir qator izchil doiraviy aylanishlarda ishtirok etadi, aylanma capitallarning aylanish vaqti bir doiraviy aylanish davriga to‘g‘ri keladi.