Tabiiy geografiya’’ fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Qarshi davlat universitetining Pedagogika instituti
,,Geografiya va Iqtisodiy bilim asoslari’’ yo’nalsihi 1-kurs 103 guruh talabasi MURODOVA MUNISANING
,,TABIIY GEOGRAFIYA’’ fanidan tayyorlagan
MUSTAQIL ISHI
1-mustaqil ish Mavzu:Materiklarning geografik o’rni va okean qismlari, chekka nuqtalarning o’ziga xosligi, foydali qazilmalari. Reja: 1.Materiklarning geografik o’rni va Okean qismlari.
2.Chekka nuqtalar.
3.Foydali qazilmalar haqida
MATERIKLAR, kontinentlar (lot. continents) — Yer sharining dengiz va okeanlar bilan qurshab olingan eng yirik qurukliklari. Hoz. geologik davrda 6 materik bor: Yevrosiyo, Shimoliy Amerika, Janubiy Amerika, Afrika, Avstraliya va Antarktida (yana q. Yer).
Okeanlar sayyoramizdagi eng katta suv havzalari. Ular qit'alarni yuvib, taxminan tashkil qilishadi 2/3  sayyora yuzasi ( 360  million kvadrat kilometr). Qit'alarda bo'lgani kabi, okeanlarni ikkiga bo'lishning bir necha variantlari mavjud.
Qadimgi Rimliklar bu so'zni chaqirishgan "Okean" ular bilgan hududlarni yuvib tashlagan barcha "katta" suvlar. Shu bilan birga, ular quyidagilarni ajratib ko'rsatishdi:
Okean germanicus yoki Okean septentrionalis - Shimoliy dengiz
Oceanus britannicus - Ingliz kanali
Materiklarning chekka nuqtalari
Afrika materigining chekka nuqtasi.
M. El-Abyad: 37 ° 21 lat. va 9 ° 45 d. Ekstremal shimoliy nuqta. m.Igna: 34 ° 52 lat. va 19 ° 59 d. Ekstremal janubiy nuqta. m.Almadi: 14 ° 45 lat. va 17 ° 32 d. Eng g'arbiy nuqta. m.Ras Xafun: 10 ° 26 lat. va 51 ° 23 d. Ekstremal sharqiy nuqta
Avstraliya materigining chekka nuqtalari
- Eng shimoliy nuqta - York burni
- Eng shimoliy nuqta koordinatasi - 10 daraja 41' j.k. 142 daraja 32' shq.u.
- Eng janubiy nuqta - Saut-Ist-Poynt (Janubi-sharqiy) burni
- Eng janubiy nuqta koordinatasi - 39 daraja 11' j.k. 146 daraja 25' shq.u.
- Eng g'arbiy nuqta - Stip-Poynt burni
- Eng g'arbiy nuqta koordinatasi - 26 daraja 09' j.k. 113 daraja 05' shq.u.
- Eng sharqiy nuqta - Bayron burni

• Eng sharqiy nuqta koordinatasi - 28 daraja 38' j.k. 153 daraja 39' shq.u.

Antarktida
-Eng shimoliy nuqtasi-Sifre burni.

Janubiy Amerika
-Eng shimoliy nuqtasi-Galinas burni
-Eng janubiy nuqtasi-Frouard burni
-Eng g’arbiy nuqtasi-Parinyas burni
-Eng sharqiy nuqtasi-Kabu-Branku burni
Shimoliy Amerika
Eng shimoliy nuqtasi-Myorchison burni.
Eng janubiy nuqtasi-Maryato burni
Eng g’arbiy nuqtasi-Uels Shahzodasi burni.
Eng sharqiy nuqtasi- Sent-Charlz burni
Yevrosiyo
Eng shimoliy nuqtasi-Chelyuskin burni.
Eng janubiy nuqtasi-Piay burni
Eng g’arbiy nuqtasi-Rok burni
Eng sharqiy nuqtasi-Dejnyov burni.
Foydali qazilmalar, mineral xom ashyolar — Yer po'stida qattiq, suyuq va gazsimon holatlarda uchraydigan, turli geologik jarayonlar natijasida toʻplangan hamda miqdori, sifati, joylashish sharoitlariga koʻra sanoatda ishlatishga yarokli boʻlgan tabiiy mineral moddalar. Foydali qazilmalar turli konlarni hosil qiladi. Paydo boʻlish sharoitiga koʻra Foydali qazilmalar konlari seriyalar — sedimentogen (gipergen), magmatogen (gipogen) va metamorfogen konlarga bulinadi (qarang Gipergen konlar, Gipogen konlar, Metamorfogen konlar). Geologik davr jihatidan Foydali qazilmalar konlari ichida arxey, proterozoy, rifey, paleozoy, mezozoy va kaynozoy yoshidagi konlar farq qilinadi. Shakllanish joyi jihatidan geosinklinal (burmalagan oblastlar) va platformalardagi konlar boʻladi. Qanday chuqurlikda paydo boʻlishiga koʻra, Foydali qazilmalar konlari ultraabissal (10–15 km dan chuqur), abissal (3–5 km dan chuqur), gipabissal (1,5 km chuqurlikda joylashgan) konlarga boʻlinadi. F.q Z guruhga: metall, nemetall va yonuvchilarga boʻlinadi. Metall Foydali qazilmalar sof metallar, qora, rangli, siyrak va radioaktiv metall rudalari, shuningdek, nodir yer elementlaridan iborat. Nemetall Foydali qazilmalarga konchilikkimyo xom ashyosi (turli tuzlar, gips, barit, oltingugurt, fosforitlar, apatitlar), olovbardosh, elektrotexnik, pyezooptik, issikdik va tovushni izolyatsiya qiluvchi, kislota va ishqorlarga chidamli xom ashyo, qurilish materiallari, qimmatbaho va texnik toshlar kiradi. Neft, yonuvchi gaz, toshkoʻmir va qoʻngʻir kumir, torf, yonuvchi slanetslar yonuvchi Foydali qazilmalarga mansub. Fizik holatiga koʻra, qattiq (qazilma koʻmirlar, rudalar, noruda Foydali qazilmalar), suyuq (neft, mineral suvlar) va gazsimon (yonuvchi tabiiy va inert gazlar) Foydali qazilmalar boʻladi.
E’tiboringiz uchun rahmat!!!