Tabiiy fanlarning zamonaviy kon sepsiyasi

M.Mesarovich
va 
E.Pestel
tomonidan iyerarxik tizim lar nazari­
yasi asosida global m odellar yaratildi. 
V.Leontev
ham iqtisod soha­
sida ishlab chiqqan 
“xarajatlar - tayyor mahsulot chiqishi”
usu- 
lidan foydalanib o 'ta samarali model yaratishga muvofiq bo'ldi. 
Bularning samarasi o ‘laroq endilikda yanayam reallikka adekvat
62

---

bo‘luvchi va lokal, regional, global momentlarni o'zida qamrab oluv- 
chi modellarni yaratish, ularning yordamida о 4a murakkab jarayon- 
larni boshqariluvchi fazo va vaqt rejimida kuzatish, boshqarish, tahlil 
qilish imkoniyati paydo b o id i.
Lekin, mashinalar yordamida amalga oshiriladigan modellashti- 
rishni absolyut haqiqat deb qarash mumkin emas. Modellashtirish 
boshqa turdagi tadqiqotlar bilan uyg'unlashtirilgandagina eng foydali 
natijalar beradi.
5.3. Kimyoda murakkab tizim tushunchasi
Kimyo murakkab tizimlami o 'z imkoniyat darajasida o ‘rganib, 
oqibat natijada 
zanjir reaksiyalar
deb ataluvchi hodisani kashf qildi. 
Uni akadcmik 
N.N.Semenov
quyidagicha tavsiflaydi: ikki molekulali 
xlor gazning alohida atomlarga ajralishi uchun kvant energiyasi ye- 
tarli, har bir atom molekulaga nisbatan aktiv bo‘lgani sababli vodorod 
molekulasi bilan oson reaksiyaga kirishadi. U ham ikki atomli. Shu- 
lardan biri xlor atomi bilan birikib xlorid kislota molekulasini hosil 
qiladi, ikkinchisi esa erkin holda qoladi. Endi u yaqinda joylashgan 
xlor molekulasi bilan birikib, ikkinchi xlorid kislota molekulasini va 
alohida xlor atomini hosil qiladi. Bu jarayon juda ko;p marta tak- 
rorlanadi. N.N.Semenov 
tarmoqlangan zanjir reaksiyasining naza-
riyasini
ishlab chiqdi. Bu nazariya tadqiqotning