Tabiiy fanlar va geografiya Fakulteti dekani: dots. V. Azizov

SHo

’rlrnish.  O’zbekistonda  o’rtacha  sug’oriladigan  jami  yerlarning  qariyb  50  foizi 

sho

’rlangan.  Bunday  yerlar  Qoraqalpog’iston  Respublikasi,  Buxoro,  Navoiy  va  Sirdaryo 

viloyatida keng tarqalgan. Sug

’oriladigan yerlarning deyarli 5 foizi - 213,1 ming gektari kuchli 

sho

’rlangan. Allyuvial tekisliklarda joylashgan yerlarning yarmidan ko’pi sho’rlanish va ortiqcha 

namgarchilikdan zarar ko

’rmoqda. SHo’rlanish nafaqat sug’orish oqibati, balki quruq hududdagi 

tog

’lararo,  allyuvial  va  prolyuvial  hududlar  uchun  xos  bo’lgan  tabiiy  jarayondir.  Drenajsiz 

sug

’orish, suvni filьtdan o’tkazish oqibatida yo’qotish, sug’orish kanallarini gidroizolyatsiyasiz 

qurish,  sug

’orishning  normadan  oshishi,  suvni  nazoratsiz  yetkazib  berish,  minerallashgan  suv 

bilan 

sug

’orish  tuproq  sho’rlanishining  asosiy  sabablari  hisoblanadi.  Masalan, 

Qoraqalpog

’istonda  sug’oriladigan  yerlarda  tuzlarning  yillik  ko’payishi  bir  gektarda  10-30 

tonnani  tashkil  etadi.  Sug

’orish  suvlarida  tuzning  ko’payishi  bilan  qishloq  xo’jaligi  ekinlari 

unumdorligi  ham  pasayadi.  Misol  uchun,  so

’nggi  yillarda  paxta  hosildorligi  Xorazm  viloyati 

bo

’yicha  gektaridan  39-41tsentnerdan  29-33  tsentnerga  Qoraqalpog’istonda  gektaridan  30-34 

tsentnerdan  14-24  tsentnerga  kamayib  ketdi.  Hududlarda  mineral  va  organik  o

’g’itlardan 

foydalanish darajasi pasayib bormoqda  

Bunday  holat  agronomiya  va  ekologiya  talablariga  javob  bermaydi  va  yerlarning  yanada 

yemirilishiga  olib  kelishi  mumkin.  Qishloq  xo

’jaligida  olib  borilayotgan  islohotlar,  yerlarning 

fermer  va  dehqonlarga  50  yilga  ijaraga  berilishi  va  yerdan  foydalanuvchilar  javobgarligining 

oshirilishi  pirovard  natijada  vaziyatni  barqarorlashtirish  hamda  sug

’oriladigan  yerlar 

unumdorligini yuksaltirishga xizmat qilishi lozim.