Tabiiy fanlar fakulteti kimyo kafedrasi dehqonov r. S

42

---

у о и / > - - £ .
N
Ьлгт) 
bnrrf
Tenglamadagi r - zarracha radiusi, u quyidagiga teng:
r = _ g Z L = 
b31 l l f - 2 98 
0. 9
6Dnn
6-1,2-10 
-3,14-10
Demak, zarracha radiusi r=l,8-10'9 m bo’lib, olingan dispers
sistema nozik dispers sistemaga, ya’ni kolloid sistema sinfiga
mansubdir.
6-m asala. Ikkita A kolbada va В kolbalarda eritmalar tayyorlandi. 
Ikkala eritma ham shaffof ko’rinadi. A kolbadagi eritmaga yorug’lik 
nuri tushirilsa, idishdagi eritma shu’lalanib yorug’lik sochilishi 
kuzatildi. В kolbadagi eritmaga yorug’lik tushirilsa yorug’lik to’g’ridan- 
to ’g ’ri eritmadan o ’tib ketdi. Ikkala idishdagi eritmalami qanday eritma 
ekanligini aniqlang.
Yechish: M a’lumki, eritmalami quyidagi turlarga bo’linadi:
1) Dag’al dispers sistemalar - zarrachalarining o ’lchami 10'7 m dan 
katta bo ’ladi. SHunday zarrachali eritmaga yorug’lik tushirilsa yorug’lik 
qaytadi va yutiladi. Eritmaning ko’rinishi loyqasimon bo’ladi.
2) Kolloid eritmalar - zarrachalarining o ’lchami 10'7 m dan kichik, 
ya’ni 10‘7-10'9 m oralig’ida b o ’lib, yorug’lik tushirilsa sochiladi va 
eritma shu’lalanadi.
3) Chin eritmalar - zarrachalarining o ’lchami 1СГ9 m dan kichik 
bo’ladi. Eritmaga yorug’lik tushirilsa, yorug’lik o ’tib ketadi. Eritma 
tiniq bo’ladi.
43

---

Demak, A kolbadagi eritma kolloid eritma; В kolbadagisi chin 
eritmadir.
7-masala. Dispers sistema zarrachasining uzunligi 8-1 O'6 sm li 
to ’g’ri kublar shaklida maydalangan 0,2 sm3 dispers sistemadagi 
zarrachalar sonini aniqlang. Qanday dispers sistema sinfiga mansubligini 
toping. Dispers sistemaning zichligi 13,546 g/sm3 gateng.
Yechish:
a) dispers sistemaning massasi topiladi: 
=
0,2 -13,546 = 2,709 gr.
b) bitta zarracha hajmi aniqlanadi:
V = I 3 =
(8-1СГ6)3 = 5 ,1 2 -1 0 _16sm3.
s) bitta zarracha massasi topiladi: 5,12-10‘16-13,546=6,94-10~15 g.
d) zarrachalar soni:
N =
2’709 
=3,9-1014 ta bo ’ladi.
6,94-10"15
Demak, javoblardan m a’lum bo’ldiki, sistema nozik dispers 
sistema sinfiga mansubdir.
8-m asala. Zichligi 1932 kg/m3 bo ’lgan 2-10'3 kg maxsus dispers 
sistemaning 
dispers 
fazasi 
tegirmonchada 
maydalab 
ezilib, 
qirrachalarining uzunligi 10'8 m li kubchalar hosil bo’ladi. Bular 
zarrachalarining umumiy yuzasini toping.
Berilgan: 
p
= 1932 kg/m3; 
m
= 2 •