Tabiiy fanlar fakulteti geografiya va iqtisodiy bilim asoslari kafedrasi tuproqlar geografiyasi

Tuproqlarning organik qismi. Tuproqning paydo bо‘lishini avvalo tog‘ jinslariga biologik omillarning ta’siri natijasi deyish mumkin. Shu tufayli tuproq hosil bо‘lishida biologik omilni kо‘pincha ,,yetakchi” sifatida qaraladi. Ular tuproqning organik moddalarini sintezlab, uning kimyoviy va mineralogik tarkibi, fizik xossalari, shuningdek issiqlik hamda suv tartibiga ta’sir kо‘rsatadi.
Tuproqning organik qismining asosiy manbai – tuproq gumusi³ - о‘simliklar hisoblanadi. Uning bir qismining chirishi tufayli tо‘q tusli va murakkab tarkibli majmuali organik birikma – chirindi (gumus) vujudga keladi. Gumusning shakllanishi murakkab jarayon. U turli geografik zonalarda turlicha – о‘ziga xos tarzda kechadi.
Nazorat uchun savollar:



1. Mikroorganizmlar tuproq hosil boiishida qanday vazifani bajaradi?
2. Mikroorganizmlar faoliyati bilan tuproq zonalari o‘rtasidagi bogiiqlikning mohiyatini tushuntiring.
3. 0 ‘simliklaming tuproq hosil bo‘lishidagi ahamiyati nimada?
4. 0 ‘simliklar fitomassasi miqdori bilan tuproq zonalari aloqadorligini tushuntiring.
5. Nima uchun daraxt va o‘tsimon o‘simlik biomassasining ildiz va yer ustki qismlarida farq katta?
6. Opad nima va uning tuproq uchun ahamiyati nimada?
7. Zoomassaning asosiy qismi nima uchun umurtqasiz hayvonlarga to‘g‘ri keladi?
8. Hayvonlarning tuproq hosil boiishidagi rolini tushuntirib
bering.
9. Hayvonlarning yashash faoliyatini tuproq zonalligi asosida tushuntiring.

Ma’ruza-5
5–Mavzu: Tuproq hosil bo‘lishida iqlim va gidrologik omillarning o‘rni.
Reja:

1. Tuproqning issiqlik tartibi.

2. Tuproqning suv tartibi.
3. Tuproq hosil bo‘lishida shamolning roli.


Tayanch iboralar: Gdrotermik tartibi, tuproq aralashmasi, organik qoldiq, tuproq kesmasi, tuproqning issiqlik tartibi, radiatsiya, o‘rtacha yillik harorat, subboreal mintaqa, tuproqning suv tartibi, namlanish koeffitsiyenti, gum id mintaqa, arid mintaqa.