Tabiiy fanlar fakulteti ekologiya kafedrasi suv havzalarini sanitar holati

Suvning sifatini belgilovchi gigiyenik me`yorlar 
Yuqorida keltirilgan gigiyenik ma`lumotlarga asoslanib ichimlik suvlariga 
ikkita GOST qabo`l qilingan. 
GOST  «Ichimlik  suv»  vodoprovod  suvi  bo`lib,  u  aholi  ehtiyoji,  uy-
ro`zg`or,  madaniy-maishiy,  davolash-profilaktika  korxonalari,  bolalar 
muassasalari,  ovqatlanish  tarmoqlari,  shaxsiy  gigiyena  va  boshqa  eht iyojlar 
uchun mo`ljallangan. 
Ichimlik  suvining  xavfsizligini  ta`minlovchi  standart  GOST  bo`yicha  uch 
qismdan iborat: 
Organoleptik xususiyatlari: 
a)
 
200 da suvning hidi 2 balldan yuqori bolmasligi; 
b)
 
200 da ta`mi 2 balldan yuqori bolmasligi; 
v) rangi 200 dan ko`p bolmasligi; 
g) loyqaligi (qoldigi) l,0mg/l dan ko`p bolmasligi; 
e)  suv  tarkibida  ko`zga  ko`rinadigan  har  xil  mayda  jonivorlar  va  suzib 
yuruvchi quyqalar bolmasligi kerak. 
Suv tarkibida suvning organoleptik xususiyatlariga ta`sir qiluvchi mineral 
tuzlar  bolmasligi  kerak.  Quruq  qoldiq,  100mg/l  dan  ko`p  boimagan,  sulfat 
miqdori  500  mg\l  gacha,  xloridlar  -  350  mg\l  gacha,  suvning  umumiy 
qattiqligi  7  mg  ekv/1  dan  oshmaganda  temirning  miqdori  0,3  mg \l  gacha, 
lekin,  ba`zan,  foydalanish  mumkin  boigan  yer  osti  suvlarida  marganes 
miqdori  1,0  mg/1  gacha,  mis  1,0  mg/1  gacha,  rux  5  mg/1  gacha  bo`lishi 
kerak. 
Suvning sifatini yaxshilashda ishlatiladigan birikmalar uning organoleptik 
xususiyatiga salbiy ta`sir ko`rsatmasligi kerak. , 
Suvning  kimyoviy  ko`rsatkichlari  GOST  da  quyidagi  moddalarga 
me`yorlar belgilaydi. 
a)
 
tabiat  suvlarida  uchrovchi  ftor  iqlim  sharoitida  0,7  mg/1  dan  ko`p 
bolmasligi,  azot  nitrat  45,0  mg/1  dan  ko`p  bolmasligi,  strontsiy  7  mg/1 

---

123 
 
gacha,  molibden  0,25  mg/1  gacha,  qo`rg`oshin  0,03  mg/1  gacha,  tabii y  uran 
0,6 mg/1 gacha, radiy 226 1 1011 bo`lishi kerak. 
b)  GOST  da  ko`rsatilmagan,  lekin  sanoat,  qishloq  xo`jalik  hamda  aholi 
chiqindi  suvlari  tarkibida  bo`lishi  mumkin  boigan  kimyoviy  birikmalar 
miqdori Sogliqni Saqlash Vazirligi tomonidan tasdiqlangan.  
Xo`jalik 
va 
ichimlik 
suvlariga 
hamda 
sog`lomlashtirish 
uchun 
mo`ljallangan  suvlarga  ruhsat  etsa  boiadigan  (REK)  miqdordan  oshmasligi 
bilan  bir  qatorda  radioaktiv  moddalar  miqdori  (radioaktiv  xavfsizlik 
miqdori-76),  sanitariya  toksikologik  belgilari  bilan  organoleptik  talablarga 
toia  javob  bera  olishi  kerak.  Suvning  epidemiologik  jihatdan  xavfsizligini 
bildiruvchi ko`rsatkichlar: 
a)
 
koli-indeks  3  dan  ko`p  bolmasligi  yoki  koli-titr  300  dan  kam 
bolmasligi; 
b)
 
bakteriyalar  koloniyasining  umumiy  soni  1,0  ml  suvda  100  dan  ko`.p 
bolmasligi kerak. 
Yer  ostidan  shaxta  usulida  olingan  suvlarga  gigiyenik  baho  berishda 
quyidagi taxminiy me`yorni qoilash mumkin. 
Ko`rsatkichlari me`yorlari organoleptik ko`rsatkichlar: 
a)
 
Tiniqligi 30 sm dan kam bolmasligi 
b)
 
Hidi, ta`mi 2-3 ball 
v). Umumiy qattiqligi 14 mg-ekv/1 (400) gacha 
g). Ftor miqdori 1,5 mggi gacha 
d). Nitrat miqdori 40 mg/1 (azot nitratga hisoblaganda) 
2.
 
Suv sifatining bakteriologik ko`rsatkichi: 
a)
 
.Koli-titr 100 dan kam boimagan 
b)
 
 Ammoniy tuzlar l,0mg/l gacha  
c)
 
 Nitrit miqdori 0,002 mg/1 gacha 
Hamkor ekinlarini sug`orish meyorlari va rejimi. 
Sug`orish  xo`jalik-tashkiliy  va  texnik  tadbirlami  bajarish  orqali 

---

124 
 
meliorativ tadbirlar  amalga oshiriladigan  ma`lum  bir territoriyada namlik  va 
unga  bogliq  bo`lgan  havoning  issiqlik  rejimini,  qishloq  xo`jaligi  ekinlari 
oziqlanishini  yaxshilash  orqali  yuqori  hosil  yyetishtirishga  qaratilgan. 
Sug`orish tulakonli samarali bo`lishi uchun ma`lum bir agrotexnik tadbirlami 
o`z  vaqtida  bajarilishini  talab  etadi.  Sug`orish  ishlarini  baj arishdan  asosiy 
maqsad  ob-havo  sharoitidan  qat`iy  nazar  namlik  rejimini  boshqarish  orqali 
kafolatlangan hosil etip tirishdan iborat. 
Qishloq  xo`jaligi  ekinlari  ekilgan  maydondagi  namlik  o`simliklamish 
tanasi  va  barglari  orqali  bugianishiga  hamda  tuproq  yuzasidan  bo`ladigan 
bug`lanishiga  sarflanadi.  Tuproq  yuzasidan  bo`ladigan  bug`lanishga  faqat 
tashqi  omillar  ta`sir  ko`rsatadi.  O`simlikning  tanasi  va  barglari  orqali 
kechadigan  bug`lanish  esa  o`simlikka  ta`sir  qiluvchi  ichki  va  tashqi 
omillaming  birgalikdagi  ta`siri  bilan  belgilanadi.  O`simliklar  hayot  faoliyati 
davomida  tuproqdan  suv  bilan  birga  tur  1  i  ozuqa  moddalami  ham  o`ziga 
oladi.O`simlik tomonidan tuproqdan so`rib olingan suvning bir qismi barglar 
orqali  bug`lanib  chiqib  ketadi.  Bu  jarayon