Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Mahsulotning tashqi ko‘rinishi. Tayyor mahsulot och yashil-qo‘ng‘ir rangdagi qo‘shaloq pistadan iborat. Mevaning har ikkala uchi bir oz toraygan, uzunligi 8—10 mm, eni 4 mm bo‘lib, osonlik bilan uzunasiga ikki bo‘lakka ajraladi. Har qaysi yarimta mevaning tashqi tomoni do‘ng, ichki tomoni tekis. Yarimta mevada 5 tadan bo’rtib chiqqan qovurg‘alar bo‘lib, uchtasi do‘ng tomonga, ikkitasi yon tomonga joylashgan.
Mahsulot hidi va mazasi arpabodiyon mevasining mazasini va hidini eslatadi. DF ga ko‘ra mahsulot namligi 14%, umumiy kuli 10%, 10% li xlorid kislotada yerimaydigan kuli 1%, singan va pishmagan mevalar 1%, efir moyi bor boshqa o‘simliklarning urug‘ va mevalar aralashmasi 1%, organik aralashmalar (tarkibida efir moyi bo‘lmaydigan o‘simliklarning urug‘ va mevalari hamda dorixona ukropining mahsuloti hisoblanmagan qismlari) 0,6% va minyeral aralashmalar hamda teshigining diametri 1 mm li elakdan o‘tadigan mayda qismlar 0,5% dan oshmasligi kyerak.
Kimyoviy tarkibi. Meva tarkibida 3—6,5% efir moyi, 20% gacha yog‘ va oqsil moddalar bo‘ladi. DF ga ko‘ra, meva tarkibida efir moyi 3% dan kam bo‘lmasligi kyerak. Efir moyi pishgan va maydalangan mevadan suv bug‘i yordamida haydab olinadi.
U rangsiz, yoki och sarg‘ish, uchuvchan, arpabodiyon moyi hidini eslatuvchi hidga ega, oldin achchiqroq-yoqimli, so‘ngra shirinroq maza byeruvchi tiniq suyuqlik. Efir moyi tarkibida 50—60% anetal, 10—20% fenxon ketoni, 10% gacha metilxavikol, oz miqdorda anis aldegid va anis kislota, pinen, fellandren, kamfen va boshqa birikmalari bo‘ladi. Dorixona ukropi ildizi tarkibida 5 ta kumarin birikmalari borligi aniqlangan.
Ishlatilishi. Dorixona ukropining mevasi va preparatlari yuqori nafas yo‘llari yallig‘langanda balg‘am ko‘chiruvchi, ich yumshatuvchi hamda yel haydovchi dori sifatida me’da-ichak kasalliklari va meteorizm (ichaklarda gaz to‘planishi, qorin dam bo‘lishi) da ishlatiladi. Ba’zan meva o‘t pufagi va buyrak tosh kasalligida ham qo‘llaniladi. Efir moyi farmatsevtikada miksturalar ta’mini yaxshilash uchun ishlatiladi.