Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Pastki (subalp) va yukori (alp) yaylovlari dorivor o‘simliklar biologiyasi va ekologiyasi.
PASTKI YAYLOV.
Bu maydonning har aktyerli tomoni mezofit (grekcha — mezos — o‘rta, fiton — o‘simlik)— o‘rtacha nam talab qiluvchi o‘simliklarning ko‘pligidir. Bundan tashqari, yyer bag‘irlab o‘suvchi o‘tlar, past bo‘yli buta va chala butalar ko‘p o‘sadi. Pastki yaylovga dengiz sathidan 2700—2800 m dan to 3000—3200 m balandlikkacha bo‘lgan yyerlar kiradi. Tuprog‘i och jigar rang va och qo‘ng‘ir tuproqdan iborat bo‘lib, toshli, qoyali joylar ko‘p uchraydi. Yyerning yuza qismi ko‘pincha boshoqdoshlar va chim hosil qiluvchi o‘simliklarning ko‘p o‘sishi bilan har aktyerlanadi. Bu joy yuqori tog’‘ mintaqasiga yaqin bo‘lganligidan o‘simliklari, tuprog‘i, iqlimi jixatidan unga o‘xshab ketadi. Bu yyerda sovuq kunlar ko‘p bo‘ladi. Yoz faslidagina (faqat uch oy) bir oz havo isiydi, bu davr ichida o‘simliklar o‘suv davrini tugata olmaydi. Yog‘ingarchilik kuzda — oktyabr oyida boshlanadi. Asosiy yog‘in qish va bahorda yog‘adi. Pastki yaylov mezofit o‘simliklar o‘sishi uchun eng qulay joydir. Shuning uchun ham bu yyerning o‘simliklar dunyosi turli-tumandir. Quyida eng ko‘p tarqalgan va bu mintaqa uchun har aktyerli bo‘lgan ba’zi dorivor o‘simliklarning biologiyasi va ekologiyasi bilan tanishamiz.

Sigirquyruqsimon qo‘ziquloq-Phlomis thapsoides Bunge.

Ko‘p yillik, ko‘p sonli poyali, tik o‘suvchi, shoxlangan, yulduzsimon momiq tuklar bilan qoplangan, balandligi 30-50 sm. Barglari keng tuxumsimon, ostki barglari bandli yuqoridagilari qisqa bandli, yuza va ostki qismlari ham yulduzsimon tuklar bilan qoplangan. Gullari yuqoridagi gul barglarini qo‘ltig‘ida 2-6 tadan joylashgan. Kosachasi 12-14 mm uzunlikda, qalin yulduzli tuklar bilan qoplangan, qobirg‘ali, 0,5-2 mm uzunlikdagi kalta tikansimon tishchali, tojibarglari pushti-ko‘k rangda. Iyun-iyul oylarida gullab, iyul-avgust oylarida urug‘lari yetiladi. Tog’‘ oldi yaylovlarida asosiy landshaft o‘simligi sifatida o‘sadi. Samarqand, Surxandaryo, viloyatlarining g‘arbiy qismlarida tarqalgan.
Gullari oz miqdorda choy bilan aralashtirilib shamollashda qabo’l qilinadi.