Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Kochi qatroni-Crambe kotschyana Boiss.

Ko‘p yillik, ildizi yo‘g‘on etli, poyasi bittadan, balandligi 50-150 sm, shoxlangan, egatchali, bezli tuklar bilan qoplangan. Ildiz oldi barglari uzun bandli, yaprog‘ini uzunligi 30 sm va eni 50 sm, buyrak va yuraksimon. Gul to‘plami supurgisimon, shoxchalari ko‘p sonli gullarga ega. Kosachasi 4-5 mm uzunlikda, dag‘al tukli. Tojbarglari oq, 7,5-11 mm uzunlikda, teskari tuxumsimon. Urug‘ tutqichlari yuqoriga qaragan 2-4 sm uzunlikda. Yuqoridagi qo‘zoq a’zolari 5,5-6 mm enlikda, sharsimon, qanotchali.
Mart oyini oxirida gullaydi, urug‘lari iyun o‘rtalarida yetiladi.
Tog’‘larning pastki va o‘rta qismlarida, tuproqli va shag‘alli yyerlarda o‘sadi. Toshkent, Andijon, Farg‘ona, Samarqand, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlari, Qoraqalpog‘istonda tarqalgan.
Ildizida ko‘p miqdorda kraxmal saqlaydi. Ildizi ovqat sifatida ishlatiladi. Urug‘lari nafas yo‘llarining shamollashida istemol qilinadi. Gullarini ovqat xazm qilish tizimi kasalliklarida ishlatiladi.

Marshall chitrang‘isi-Yerysimum Marschallianum Andrz.

Ikki yillik, shoxlangan bitta poya hosil qiladi. Balandligi 25-100 sm tuklangan. Tuklari 2-4-5 boshchali. Barglari ham poyadagi kabi tuklar bilan qoplangan. Gulkosasi uzunchoq yumaloq bo‘lib, 4 boshchali tuklar bilan qoplangan. Tojbarglari sariq, 8-10 mm uzunlikda. Qo‘zog‘i 2-7,5 sm uzunlikda va eni 1,8 mm.
May-iyun oylarida gullab urug‘laydi. Tog’‘larning o‘rta mintaqasidagi tuproqli, tosh va shag‘alli maydonlarida o‘sadi. Toshkent viloyati (Angren daryosi yuqori qismida) tarqalgan.
Yyer ustki qismi urug‘lari bilan yurak qon-tomir xastaliklarida qo‘llaniladi.

Shoxlangan chitrang‘i-Yerysimum diffusum Ehrh. (E. canescens Roth).

Ikki yillik, poyasi bir yoki bir nechta bo‘lib, 30-80 sm, ikki boshli tuklar bilan qoplangan. Barglari ham ikki boshli tuklar bilan qoplangan, uzunchoq, tekkis chetli. Gulkosasi 6-8 mm uzunlikda, tuklangan. Tojbarglari sariq, 12-14 mm uzunlikda. Qo‘zog‘i to‘rtburchakli, to‘g‘ri, ingichka 45-70 mm uzunlikda, eni 1 mm. May-iyun oylarida gullab urug‘laydi. Tog’‘larning o‘rta mintaqalarida, mayda toshli tuproqlarda o‘sadi. Toshkent, Namangan, Farg‘ona viloyatlarida tarqalgan.
O‘simlikdan tayyorlangan spirtli nastoykasi yurak qon-tomir xastaliklarida, yurak parogida, stenokardiya, vegitativ nevrozlarda ishlatiladi.