Табиий шифо воситалари 3-китоб тошкент

Ўрик ва унинг шифобаҳш жиҳатлари 
Иккинчидир ҳўл-иссиқда, олгин ёд, 
Қорин ичра қўзғар доим у фасод. 
Сувин ичса, кетар чанқоқ оғиздан,
Бавосили наф ундаги мағиздан. 
Мойбеҳ билан мастикаю анисум, 
Ислоҳи деб зикр қилар, бил, «Қонун». 
Ҳаким Давоий ал-Ғилоний. 
Қадим замонлардан буён халқ табобати амалиётида ўрик меваси ва 
унинг мағзи юрак, хафақон, камқонлик, дармонсизликда шифобаҳш неъмат 
ҳисобланган. Ўрик пектин моддаларга бой бўлиб, у ўз навбатида киши 
организмидаги заҳарли оғир металл тузларининг чиқиб кетишига ёрдам 
беради. 
Шу 
жумладан, 
радиоактив 
моддалардан 
аъзоларни 
мусаффолаштиради. Ўрик мевалари таркибида деярли барча дармондорилар 
мавжуд. Агар киши бир кунда 100 грамм ўрик истеъмол қилса, организмнинг 
витаминларга бўлган бир кеча-кундузлик эҳтиёжини қондиради. Шунча 
миқдорда истеъмол этилган ўрик 250 грамм сархил мол жигари каби қон 
таркиб топишига ёрдам беради. Олимларнинг таъкидлашларича, ўрик меваси 
барча табиат мевалари ичида пангам кистотаси – витамин В
15 
ни сақлайдиган 
ягона манба ҳисобланади. Бу витамин сариқ касали, жигар циррози, турли 
хил заҳарланишларни, юрак қон-томири касалликларини, атеросклерозни, 
модда алмашинуви, меъда-ичак йўли касалликларини даволашда ва кекса 
ёшдаги кишиларнинг тез қаримаслигини рағбатлантирувчи восита сифатида 
фойдаланилади. Ўрик таркибида шунингдек, калий, натрий, магний, фосфор, 
олтингугурт, кальций, мис, рух, марганец, кобальт, фтор ва йод моддалари 
мавжуд бўлиб, улар инсон организмининг ҳаётий фаолиятида жуда муҳим 

---

Аюпов Равшан Хамдамович 
68 
аҳамиятга эга. Ўрикнинг мағзи эса жавҳарларга бой бўлиб, улар инсон 
вужудидаги холестеринни чиқариб ташлашда ёрдам беради. Ўрик баъзи дори 
моддалар – камфора ва гормонлар тайёрлашда, елими эса ёғли эмульсиялар 
тайёрлашда эмульгатор сифатида ишлатилади. Аччиқ данакли ўрик уруғи эса 
аччиқ бодом суви тайёрлашда ишлатилади. Ўрик данагининг пўчоқларидан 
активлаштирилган кўмир олинади. Ватанимизда ўстириладиган ўрик навлари 
қуритиладиган (бодоми, субхони, исфарак, хурмойи, қандак), консерва 
қилинадиган (венгерский, королевский, краснорецкий) ва ҳўллигича 
ейиладиган (арзами, абрикос, оқ ўрик, аҳрори, оқ нуқул, руҳи жавон) 
хилларига бўлинади. Кейинги йилларда эса ўрикнинг янги Юбилейный, Заря 
Востока ва Навоий навлари ҳам етиштирилган.
Ўрик қуритиш усулига қараб, туршак, баргак, қайса ва чалпак ёки 
паштак деб аталувчи турларга бўлинади. Данаги билан қуритилган ўрик 
туршак, ўрикнинг этини ажратиб, данаги олинган бўлса - баргак, ўрикнинг 
данаги ситиб чиқарилган бўлиб, қуритилгани эса қайса дейилади. Чалпак ёки 
паштак тайёрлаш учун ўрик 2-3 кун сўлитилади, сўнгра данаги мева банди 
ўрнидан ситиб чиқарилади ва ичига данак мағзи (ёки ёнғоқ мағзи) жойланиб 
қуритилади.