«Tabiatshunoslik» fakul`teti «Gеografiya va iqtisodiyot nazariyasi» kafedrasi

B) Iqtisodiyot taraqqiyoti tufayli extiyojlarning tarkibi doimo yangilanib boradi,

V) Fan-tеxnika taraqqiyoti tufayli doimo ishlab chiqarish extiyojlari ortib boradi,

G) Kishilarning maishiy madaniyati shakklanib borgan sari usib boradi.

D) Ishlab chiqarish extiyojlari ortib maishiy madaniyat shakllanib boradi.

Minitest bo’yicha javoblarni to’g’riligini tekshirish uchun o’qituvchi avvaldan javoblar bo’yicha setka tayyorlab olgani ma’qill . U katak daftardan qirqib tayyorlanadi.

	a	b	v	g	d
1					+
2		+
3			+
4					+
5	+

Qaysi javob to’g’ri bo’ldsa , shu katakni qirqib olamiz. Bizni tasvirimizda u (+) belgisi tushurilgan faqat test javoblarini aynan qanday tartibda yozilishiga qarab, setka tayyorlanadi, yoki tayyorlangan setkamiz bo’yicha javoblar qanday tartibda yozilishi kerakligi to’g’risida ogohlantirilamiz.Imkoniyat bo’lsa , test bilan birga javob yoziladigan setka ham tarqatiladi: Bunda javoblarni qanday, qayerga yozilishini tushuntirish oson.

O’qituvchi testlarni yig’ishtirib olib, qaysi javoblar to’g’riligini tekshirmay yoki tezda tekshirib, muhokamani boshlashi mumkin.

O’qituvchi ixtiyoriy yoki o’z qaroriga ko’ra biron talabadan uningcha qaysi javob to’g’riligini so’raydi. Talaba belgilagan javobini aytadi.O’qituvchi auditoriyaga, “Hamma shunday belgiladimi?” deya murojat qiladi:

Talabalar qaysi javob va aynan nima sababdan to’g’riligini tushunishi uchun javoblar birma bir tahlil qilib chiqaladi.Birinchi javobda aholining soni o’sib boradi, deyilgan.To’g’ri aholining soni o’sib boradi,va u ehtiyojlari ham o’sishiga olib keladi.Lekin bu yetarli emas.Ehtiyojlarning o’sishiga faqat aholi miqdorining o’siishi sababbo’lganda asosan birinchi hayotiy ehtiyoj moddiy ehtiyojlargina o’sgan bo’lar edi.Biz bilamizki, ular nisbatan sekin o’sadi:

Ikkinchi javob ham qisman to’g’ri , qondirilgan ehtiyojining bir qismi ma’lum muddatdan so’ng yana qondirilishini talab qiladi. Masalan, keyim kechak, oziq ovqat… Ayrim ehtiyojlar esa qondirilgach , qator yangi ehtiyojlarni keltirib chqaradi. Ayniqsa, fantexnika taraqqiyoti yangi ixtirolar yangi ehtiyojlarni vujudga keltiradiki, ularning chegarasi yo’q. Masalan .avtomobilni olaylik . Unga bo’lgan ehtiyoj qondirilgach yana qator yangi ehtiyojlar kelib chiqadi.

Keyingi javobni ham yuksak , fikr nisbatan , to’laroq bo’ladi. Lekin buning uchun odamlarda maishiy madaniyat shakllangan bo’lishi kerak. Maishiy madaniyat yuqori darajaga ko’tarilgan sari odamlar ishlab chiqarilgan ne’matlardan kengroq foydalanadilar.

Demak, ehtiyojlar cheksizligiga sanab bermasekan.Ular hammasi birgalikdagina ehtiyojlarning cheksizligi sabablarini ko’rsatib beradi. Bunday javob bor .Demak to’g’ri javob d.

Xuddi shu tarzda qolgan savollarni ham talabalar bilan muhokama qilib chiqiladi: Hamda munozaraga yakun yasab ehtiyojlarning poyasi yo’qligini , jamiyat taraqqiyoti bilan u yanada yuksalib borishini e’tirof йшдшиб иг jarayon ehtiyojlarning yuksalib borilishi umumiqtisodiy qonunda o’z ifodasini topishini takidlab o’tadi:

Bu savolni o’qituvchi boshqa metodlar an’anaviy uslub, reverat yoki ilmiy doklad muhokamasi tarzida o’rganishini tashkil etishi mumkin:

O’qituvchi uchunchi savolga yakun yasar ekan, hozirgi muhokama qilingan savolda iqtisodiyotning bosh muammosi poydevorini tashkil qilgan ikki fundamental faktning birinchisi ko’rib chiqilgani, ikkinchisining muhokamasiga o’tilayotganini takidlash kerak.Bu resurslarning cheklanganligi.Resurslar cheklanganligi qaror qabul qilish zaruriyatini ko’ndalang qilib qo’yadi.Hozir aynan, ana shu muammoni reja bo’yicha-to’rtinchi savol “Resurslarning cheklanganligi ishlab chiqarish imkoniyati.Tanlov va muqobil qiymat.Qaror qabul qilish” yordamida puxta o’rganishga harakat qilinadi.

Bu markaziy savol ищэдшиб ишк muncha murakkabdir. Shuning uchun uni uchga bo’lib o’rganiladi.

Birinchi qismi”Resurslarning cheklanganligi” birinchi navbatda resurslarning o’zi nima? Resurslar tartibini o’rganiladi.Buning uchun avvaldan tayyorlangan sxemadan foydalaniladi.(154 bet)

Resurslardan ishlab chiqarishda foydalanganimizda u ma’lum samara beradi.Bu holda natijalar o’z chegarasiga ega ekanligi, shu chegaradan ortiq ishlab chiqara olmasligimiz chegarasi hisoblanib, ishlab chiqarish imkoniyatichegarasi deb ataladi.

Talabalarga:ayrim iqtisodchilar axborot va moliyaviy resurslarni ishlab chiqarish resurslar tarkibiga kiritilsa, boshqalari bu noto’g’ri , deyishayotganini “siz qaysi bir fikrga qo’shilasiz?” deya murojat qilib munozaraga chorlash mumkin.

2 Sxema.