Tabiatni muhofaza qilishning ilmiy nazariy asoslari

 

Suvning ay lanishi 

 

Agarda  siz  suv  tomchisini  quyosh  tushib  turgan  tomonda  oyna  ustiga 

qo‟ysangiz,  suv  parlanadi.  Parlanish  shunday  ro‟y  beradiki,  bunda  suv  bug‟ga 

aylanadi  va  gaz  shaklida  atmosferaga  chiqadi.  Suv  ko‟llar,  jilg‟alar,  hovuzlar  va 

okeanlarning  yuza  qismidan  parlanadi.    SHuningdek,  suv  bug‟i  atmosferaga 

transpiratsiya  jarayonida  o‟simlik  barglaridan  ham  ko‟tariladi.  Hayvonlar  suv 

bug‟ini  havoga  yugurib  kelganda  yoki  harakat  qilganda  ko‟proq  chiqaradi.  Suv 

hayvonlarning chiqindilaridan ham atrofmuhitga qaytadi. 

Yeryuzidagi  tirik  organizmlar  tarqalgan,  ularning  doimiy  ta‟siri    ostida 

bo„lgan  va  faoliyati  mahsulotlari  egallagan  qobiq    biosfera  (yunoncha  “bios”  – 

hayot,  “sfera”  –  shar)  deb  ataladi.  Biosferaning  ikkinchi  tarkibiy  qismi  o„lik 

moddalar  (iqlim,  atmosfera, tog„  jinslari va boshqalar) hisoblanib, ularning hosil 

bo„lishida  tirik  organizmlar    qatnashmaydigan  biosferadagi  moddalar  yig„indisi 

kiradi. Biosferada oraliq moddalar  ham  ajratilib, ular o„lik va tirik moddalarning 

birgalikdagi  faoliyatidan  hosil  bo„ladi.  Tirik  organizmlar  oraliq  moddalar  hosil 

bo„lishida  yetakchio„rinni  egallaydi.  Oraliq  moddalar  -    Yerdagi tirik  moddaning 

faoliyati  bilan  bog„liq  bo„lgan  tuproq,  yemirilgan  tog„    jinslari  va  barcha  tabiiy 

suvlardir.  Bulardan  tashqari,    biogen  moddalar    ham  mavjud.  Ular  tirik 

organizmlarning  hayoti  davomida  hosil  bo„ladi  va    o„zgarishlarga  uchraydi.  

Ularga  nihoyatda katta  potensial  energiyaga  ega  bo„lgan  toshko„mir,  bitum,  neft, 

ohaktosh va boshqalar kiradi (1-rasm).