Табиатдан фойдаланишнинг геоэкологик

Tabiatni  muhofazalash  kontseptsiyasi.

  Tabiiy  muhitning  va  o`z  navbatida 

jamiyatning  moddiy  ahvolini  yomonlashib  borishi    buning  oldini  olish  uchun  ma`lum 

qarshi chora-tadbirlarni talab etmoqda. XX asrning boshlariga kelib Rossiya geografiya 

jamiyati  qoshida  geograf  D.N.Anuchin  boshchiligida  Tabiatni  muhofaza  qilish 

komissiyasi  tashkil  etildi.  Ular  inson  va  tabiat  munosabatlarining  murakkabligini 

tushungan  holda  ushbu  yangi  kontseptsiyani  ilmiy  asosladi.  XX  -  asrning  so`nggi  o`n 

yilligida  jamiyat va tabiatning orasidagi munosabat ziddiyatli bo`lib qolishi  va tabiatga 

etkazilgan  shikast  miqdorining  juda  kattaligi  yana  ushbu  kontseptsiyaning  jonlanishiga 

va  ekologik  harakatlarning  boshlanishiga  sabab  bo`ldi.  Bu  kontseptsiyaning  maqsadi 

insoniyatning  er  yuzida  yashab  qolishi  uchun  tabiatni  asrash,  kun  sayin  texnika  bilan 

qurollanishi  ortayotgan  jamiyatning  halok  etuvchi  faoliyatidan  saqlash,  muhofaza 

qilishdir.  Bu  kontseptsiya  tarafdorlarining  fikricha,  inson  va  tabiat  orasidagi 

qarama-qarshilikni 

bartaraf 

etishning 

yo`li 

biosferani 

muayyan 

darajada 

«xonakilashtirish»dan iborat. Bunga ko`ra tabiiy  landshaftlarni dastlabki paydo bo`lgan 

---

 

9 

holatida saqlash va biosferadagi barcha tizimlarning hayotiy  faoliyatini faqatgina qayta 

tiklanadigan  resurslar bilan  ta`minlash  mumkin  (YAsamanov, 2003). 

Bu  harakatning  tabiatni  muhofaza  qilishdagi  yutuqlarini  qo`riqxonalar  tashkil 

etilishi,  noyob  turlarning  muhofazaga  olinishi  va  boshqalarda  ko`rish  mumkin.  Lekin 

qo`riqxonalar barpo etish bilan geografik qobiqni saqlab qolib bo`lmaydi. Buning uchun 

tizimli  va  global  tadbirlarni  amalga  oshirish  lozim.  Masalan:  xlor-  ftorli  birikmalar, 

uglerod oksidi(SO)  va boshqa zaharli birikmalarni chiqarishni butunlay cheklash lozim. 

Bu  kontseptsiya  tarafdorlarining  fikricha,  tabiatni  muho-  faza  qilish  ayrim  turlarni 

muhofaza  qilish  emas,  balki  tabiatning  (geotizimlarning)  tabiiy  muvozanatda  bo`lish 

imkoniyatini  saqlashdir.