Табиатдан фойдаланишнинг геоэкологик

4.Hududiy  tabaqalashuv  tamoyili.

  Bu  tamoyilda  geotextizimlar  hududni 

tabiiy-ijtimoiy-iqtisodiy  sharoitlarini  hisobga  olib,  keyin  loyihalanishi  zarur.  Har  bir 

---

 

58 

geotizim  o`ziga  hosligi,  bir  xilligi  bilan  qo`shni  kompleksdan  farq qiladi.  Geotizimlarni 

turli  tumanligi  ularni  turli  darajada  barqarorligini  keltirib  chiqaradi,  o`z-o`zini  tozalash 

ham turlicha bo`ladi. SHuningdek, mavjud antropogen-texnogen nagruzkani ham hisobga 

olish  kerak,  uning  ijtimoiy-iqtisodiy  funktsiyasining    harakterini  e`tiborga  olish  kerak. 

Funktsiyasini  murakkab  bo`lishi,  nagruzkani  ham  katta  bo`lishiga  olib  keladi,  bu  hol 

o`z-o`zini  tozalash  va  boshqarish  qobilyatini  buzishga  ta`sir  etadi,  bu  holda  nohush 

hodisalarni rivojlanishi kuchayadi, aholini sog’lig’iga putur etadi. Tog’ botiqlarida erdan 

foydalanishda markaziy qismini sanoat korxonalariga ajratilgan holda, uning chekkalarini 

aholi punkunlarini qurishiga  loyihalansa  maqsadga muvofiq bo`ladi, chunki bu joylarda 

shamol harakati  mavjud,  markazda kamroq yuz beradi. 

SHaharlarda geotizimni loyihalanganda shahar landshaft xususiyatidan kelib chiqqan 

holda, qurilishi lozim bo`lgan ob`ektlarni joyning rel’ef, suv xususiyatlarini e`tiborga olib 

loyihalansa  maqsadga  muvofiq  bo`ladi,  rel’ef  jihatidan  noqulay  bo`lgan  joylarni  sport 

areanalarini  qurishga  ajratish,  dam  olish  zonalarini  loyihalash,  yo`l  qurilishini  rel’efga 

moslab  loyihalash  kanallar,  daryo sohillarini  rekreatsiya  zonalariga  berish  ma`qul.  Ko`p 

vaqtli  turar  joylarini  loyihalanganda  quyosh  radiatsiyasi,  shamol  harakati,  manzara 

e`tiborda bo`lishi  darkor.