Ta 'Um maktablarining 9- sinfi uchun darslik sifatida tasdiqlagan

ransiyada Uchinchi Respublika va 1871-yil 18-mart davlat to‘ntarishi
2-imperiyalar qay tariqa tashkil topgan-
. . . .... Mag‘lubiyat haqidagi xabami eshitgan Parij
... ^al?^01is\³-^sen,?!^,r kuni qo‘zg‘olon ko‘tardi
Ular Respublika e Ion qilimshim va Vatanm himoya qihshm talab qildilar. Xalq talabi bilan 4-sentabr kuni Fransiyaning qonun chiqa- ruvchi Korpusi imperator hokimiyati ag‘darilganligini e’lon qilishga majbur bo‘ldi. Ayni paytda, Fransiya Respublika deb e’lon qilindi. Bu mamlakat tarixidagi Uchinchi Respublika edi. (Fransiyada 1- va 2-Respublikalar qachon bo‘lganligini eslang.)
Qonun chiqaruvchi Korpus general Troshyu boshchiligida Mu- vaqqat milliy-mudofaa hukumatini tuzdi.
Prussiya Fransiyani iloji boricha ko‘proq holdan toydirishni xohlar edi. U Fransiyadan katta tovon undirishga hamda uning foydali qazil- malarga boy viloyatlari bo‘lmish Elzas va Lotaringiyani tortib olishga intildi. Endi urush Prussiya uchun bosqinchilik urushiga aylandi.
19-sentabr kuni Parij Prussiya qo‘shini tomonidan qurshab olindi. Muvaqqat hukumat noiloj taslim bo‘ldi.
1871-yil fevral oyida Fransiyada Milliy Majlisga shoshilinch say- lov o‘tkazildi va Tyer boshchiligida yangi hukumat tuzildi. Bu hu­kumat Fransiya-Germaniya tinchlik shartnomasini imzoladi.
1871-yil 18-mart voqealari
Prussiyaga qarshi urushdagi mag‘lubiyat va ayanchli shartlar asosida imzolangan yarash shartnomasi parijliklaming hukumatga qarshi qahr-g‘azabini kuchaytirib yubordi. Buning usti^^ Parij da muhtojlik, ishsizlik, oziq-ovqat mahsulotlari narxining keskin oshib ketishi yuz berdi. Hatto o‘rta tabaqa vakillari ham xonavayron bo‘la boshladi.
Parijliklarda hukumatga nisbatan isheiichsizlik paydo bo‘ldi. Bun- ga qamaldan so‘ng aholining qarzlarkbo‘yi£fia to‘lovlami to‘lashga majbur bo‘la boshlaganligi hamda hwSimat qarorgohi etib Versal shahri tanlanganligi sabab bo‘ldi.
Ayni paytda, Bosh vazk Tyer Milliy gvardiyani qurolsizlantirishni buyurdi. 18-mart kuni kecnasi hukumat qo‘shini Milliy gvardiyaga hujum qildi. Bu hodisa JJariJ^aholisini oyoqqa turg‘azdi. Ular huku- mat qo'shinini chekinishga majbur etdilar Тўег hukumatni Versaiga kochtnsh haqtda k«satma berdt. Bunga javoban Panj mehnatkash- lari qo zg olon ко tardilar. Ular Milliy gvardiya bilan birgahkda barakat qilib shahaming muhim ahamiyatga ega bo'lgan joylarini qo Iga kintdilar.
Ko p o tmay hukumat binosi, harbiy kazarmalar va barcha davlat muassasalarini ham qo‘zg‘olonchilar qo‘lga oldi.
Parijda hokimiyat Milliy gvardiya Markaziy qo‘mitasi qo‘liga o‘tdi. Bu qo‘mita muvaqqat hukumat vazifasini bajardi. Davlat muas- sasalariga ishchilar, ziyolilar va qo‘zg‘olonning boshqa qatnashchilari boshchilik qila boshladi. 26-mart kuni Parij Kommunasiga saylov o‘tkazildi va Kommuna Kengashi tuzildi. Bu kengash o‘z a’zolaridan 10 ta komissiya (vazirlik) tashkil etdi. Shu tariqa, Parij shahri o‘ziga xos kichik bir davlatga aylandi. Bu davlat Parij mehnatkashlarining davlati edi.
Parij Kommunasi qator tub ijtimoiy-iqtisodiy tadbirlami amalga oshirdi. Jumladan, egalari tashlab ketgan korxonalar shu korxona ish- chilariga topshirildi. Majburiy va bepul ta’lim joriy etildi. Cherkov davlatdan, maktab cherkovdan ajratildi. Mehnatkashlaming uy-joy ha- qini to‘lash muddatlari kechiktirildi. Ishsizlami ish bilan ta’minlash idorasi tuzildi. Xususiy mulk bo‘lib kelgan temiryo‘l idoralarini Kom- muna o‘z ixtiyoriga oldi va ishlab chiqarish ustidan nazorat o‘matdi.
Biroq Kommuna o‘z faoliyatida qator xatolarga ham yo‘l qo‘ydi.
Birinchidan, Parij dan qochib ketgan Ту er hukumatini ta’qib qil- madi. Bu esa Tyerga Kommunaga qarshi kurash uchun zarur kuch to‘plab olishga imkon berdi. Natijada, hukumat qo‘shini Parijni qa- malga olishga muvaffaq bo‘ldi.