G‘ ARBIY YEVROPA DAVLATLARI XIX ASR OXIRI VA XX ASR BOSHLARIDA urushi va lining yakunlari Fransiya-Prussiya uru shining sabablari XIX asrning 60-yillari ikkinchi yarmidan boshlab Fransiya imperatori Napoleon III mavqeyiga putur yetdi. Bunga sabab - Fransiyaning iqtisodiy taraqqiyot bo‘yicha o‘z qo‘shnilari bo‘lgan Bu- yuk Britaniya va Germaniyadan tobora orqada qolayotganligi bo‘ldi. Ayni paytda, Fransiya tashqi siyosatda ham muvaffaqiyatsizlikka uchray boshladi. Chunonchi, u Prussiyanirq^ Germaniyani birlashtiri- shiga to‘sqinlik qila olmay qoldi. Germa^ya yagona davlatga birla- shadigan bo‘lsa, Fransiyaning xalqaro maydondagi obro‘siga jiddiy zarar yetar va Yevropadagi ikkinchi davlatdek mavqeyi barham topar edi. A47 Fransiya hukmron doiralari 1860-yildagi Buyuk Britaniya-Fransiya savdo shartnomasidan ham norozi edi. Chunki ingliz tovarlarining Fransiyaga ko‘plab kintilishi fransuz tovarlari bilan raqobatni kuchay- tirmoqda edi. Bjmdan tashqari mamlakatda ishsizlik qimmatehilik mehnatkashlaming doimiy yo Idoshi bo hb qolgandi. Bu hodisa ish- chltaning keskin noroziligini vujudga kelt.rd, . Bunday sharoitda, Napoleon III uchun Pruss.yaga qarsh! g ohbona urush zarur edi. Bu urush Fransiyaning, shumngdek, Napoleon III ning ham mavqeyini tiklagan bo‘lardi. Buning uchun esa urushda g‘alaba qozonish, Germaniyaning birlashishiga yo‘l qo‘ymaslik va Germaniyaning ba’zi hududlarini bosib olish zarur edi. Prussiya ham bir necha yillardan beri Fransiyaga qarshi urushga tayyorlanib kelmoqda edi. Uning maqsadi Germaniyada Prussiyaning hukmronligini mustahkamlashga to‘siq bo‘lgan Fransiyani yengish va Germaniyani birlashtirishni nihoyasiga yetkazish edi. Tomonlarga urushni boshlash uchun bir bahona zarur edi, xolos. Tez orada bunday bahona ham topildi. Ispaniya taxtiga kimni o‘tqazish masala- Urushning boshlanishi si urushning boshlanishi uchun bahona bo‘ldi. Xo‘sh, bu muammo qanday vu- judga kelgan edi? O‘zining bir vaqtlardagi qudratini yo‘qotgan Ispani- yada 1868-yilda inqilob yuz berdi. Qirolicha Izabella II Fransiyaga qochib ketishga majbur bo‘ldi. Fransiya imperatorining xotini (millati ispan edi) Izabellaga taxtni qaytarib olishida yordam berishga qaror qildi. Biroq, tez orada, Yevropaning buyuk davlatlari o‘rtasida Ispaniya taxti uchun boshlanib ketgan kurash bunga imkon bermadi. Bun- ga Germaniyaning ham Ispaniya taxtiga o‘z nomzodini qo‘yishga harakat qilgani sabab bo‘ldi. Fransiya hukumati Germaniyadan o‘z nomzodidan voz kechishini talab etdi. Prussiya qiroli Vilgelm I bunga rozi bo‘ldi. Biroq bu rozilik Fransiyani q^u^atlantirmadi. Endi, Fransiya Germaniyadan kelgusida ham Ispan taxti uchun nomzod ko‘rsatmasligini, hozir ko‘rsatgan nomzodidan taxt da’vosidan butun- lay voz kechishiga erishishini talab qildi. Urushga shoshilayotgan Prussiya kansleri^ Bismark esa gazetada qirol va Fransiya elchisi o‘rtasidagi suhbat tafsilotini atayin buzib talqin etdi. Gazetadagi xabarga ko‘^i, go‘yo qirol Fransiya elchisi bilan gaplashishni xohlamagan va elchiga orqasini o‘girib olgan (bu hodisa tarixga „Ems depeshasi“ nomi bilan kirgan). Bu xabami Fransiya o‘z sha’ni uchun haqorat deb hisobladi. 1870-yil 17-.yuldaFrans.ya Prussiyaga qarshi urush e’lon qildi. Shu tanqa, Frans.y^ Pruss.ya urush. boshland.. B.roq tez. orada, Fransiya harbiy kuchlarmmg urushga tayyor emashgi, Fransiyanmg Prussiya qudratini yetarli haholamaganligi та’1шп Ьо‘НЬ qoldi T . _x. 1870-yil 1-sentabr kum Fransiya qo shim Impenyaning halokati x ... VT , TTT , „ , tarkibida bo Igan Napoleon III ham Sedan qal’asi yonida qurshab olindi. Fransiya qo‘shini nemislaming 140 minglik qo‘shini orasidan qurshovni yorib o‘ta olmadi. Noiloj qolgan Napoleon III 2-sentabr kuni oq bayroq ko‘tarishga buyruq berishga, o‘zining qilichini esa Prussiya qiroliga jo‘natishga majbur bo‘ldi. Shu tariqa, bu yerdagi 80 ming kishilik qo‘shin Napoleon boshchiligida taslim bo‘ldi. Napoleon III Sedanda o‘z Vaterloosini topdi. 100 ming kishilik ikkinchi qo‘shin ham Mets qal’asida qurshovga tushib qoldi. Endi Fransiya Germaniyaga tahdid sola olmas edi. Bu mag‘lubiyat ikkinchi imperiya hokimiyatining halokati ham bo‘ldi. 2 - Jahon tarixi, 9-sinf 17 eDepesha - shoshilinch xabar. Vaterloo - hozirgi Belgiya hududidagi qishloqning nomi. Bu qish- loqda 1815-yilning 18-iyunida Napoleon I qo‘shini tor-mor etilgan jang bo‘lib o‘tgan. Q Nega Fransiya - Prussiya urushining yuz berishi muqarrar edi?
1868-yilda qanday bosqinchilik sodir bo‘ldi? So‘zlab bering.
Fransiya anniyasi nima sababdan mag‘lubiyatga uchradi?
1. Nega insoniyat o‘rta asrlarda ham, yangi davrda ham urush- lardan xalos bo‘la olmagan? Nega bugungi kunda ham Yer yuzida urushga to‘la barham berishning iloji bo‘lmayapti? Quyidagi jadvalni to‘ldiring. 2. 3. Urushdagi asosiy jangl T/r У 2.
