|
Oilaparvarlikni farqlovchi belgilar:
mehnatsevarlik,mas'uliyatlilik;
hushmuomalalilik, muloyimlik,aloqa madaniyati; o‗zini jamoada tuta bilish;
pokizalik, ozodalik, gigenik ko‗nikmalar; salomatlik, aktiv turmush tarziga ko‗nikish; dam olishni tashkil etish o‗tkazish omilkorligi; har tomonlama bilimdonlik;
huquqiy normalar va qonunlarni bilash; bolalarni tarbiyalash layoqati;
nikohdan o‗tishga tayyorgarlik va oilaviy vazifalarni bajarish; o‗z ota- onalari, yoshi ulug‗ kishilarga hurmat va boshqalar.
Dunyoqarashni shakllantirish.
Dunyoqarashg‗bu kishi ongining bilimlar, qarashlar, maslak va oliy maqsadlarni qamragan, tabiat va jamiyatning rivojlanishiga uning munosabatini ko‗rsatadigan, Uning ijtimoiyg‗siyosiy va axloqiy- estetik mavqyei va xulqini xayotning turli soxalarida belgilaydigan o‗ziga xos soxadir.
Bilimlarg‗dunyoqarashning ob'ektiv komponenti sifati shaxsning tavsifiy, tasdiqlanuvchi muloxazasi shakliga ega bo‗lib ilmiy xaqiqat tarzida tasavvur etiladi.
Qarashlarg‗bu xikmatning tabiat va jamiyatda uchrovchi u yoki bu xodisalarni tushuntirish, bu xodisalarga o‗zining munosabatini ko‗rsatish bilan bog‗liq bo‗lgan xukumlar, sub'ektiv xulosalardir.
Ishonchg‗ bu chuqur anglangan va xayajon bilan boshdan kechirgan –oyalarni majmui bo‗lib, ular mafkura, siyosat, axloq va sanatga daxldor bo‗lgan shaxsning xayotiy mavqyei xamda faoliyati va axloqi xarakterining barqaror ekanligini bildiradi.
Oliy maqsad – anglab yetilgan va ta'sirchan idrok etishing oliy kamolati bo‗lib, shaxsning faoliyat maqsadi va xayotiy maslagidir.
Dunyoqarash vazifalari: axborat – iniqosli; orentirli – boshqaruvchi; baxolovchi;
Dunyoqarashning asosiy ko‗rinishlari: ilmiy;
diniy;
kundalik (xayotiy).
Ilmiy bilimlarni maslakka aylanishiga yordam beruvchi psixolog‗pedagogik mexanizmlar va pedagogik shartg‗sharoitlari:
bilimlarni chuqur va mustaxkam o‗zlashtirish;
dunyoqarash xarakteridagi barcha dalil va asoslarning mantiqan isbot etiluvchi va o‗zaro zid emasligini chuqur ilmiy asoslash;
ta'lim va tarbiyaning fuqorolik yo‗nalishi; tarixiylik prinspini amalga oshirish;
bilish aktivligi va mustaqilligini rivojlantirish;
o‗rganayotganlarning o‗rganilayotgan materialga nisbatan xissiy munosabatini o‗yg‗otish;
o‗qituvchi shaxsining ijobiy ta'siri.
Fuqoro bu muayyan davlatda doimo yashaydigan, uning ximoyasida foydalanadigan, xuquq va burchlar majmuiga ega bo‗lgan shaxsdir.
Fuqoroni tarbiyalash o‗qiyotganlarda vatanparvarlik, xalqaro munosabatlar madaniyati, siyosiy madaniyatni tarbiyalashni ko‗zda tutadi.
Vatanparvarlik –O‗z vataniga, xalqiga sadoqat va mexr muxabbatdir. Kishining tug‗ilib o‗sgan joyiga bog‗liqlik, ona tiliga bo‗lgan xurmat, vatan manfaatlarga sodiqlik va –amxo‗rlik, uning erkin va mustaqilligini ximoyalash; ijtimoiy va madaniy yutuqlaridan faxrlanish; tarixiy o‗tmish va axloqiy an'analarga xurmat munosabati; o‗zining mexnati, kuchi va qobiliyatini vatan ravnaqiga bag‗ishlash xissi vatanparvarlikda namoyon bo‗ladi.
Xalqaro munosabatlar madaniyati turlixalqlarning xalqaro iqtisodiy, ma'naviy axloqlari, turli millat vakillarining o‗zaro xurmat qilishlari, muayyan axloqiy xushmuomalalikning saqlashni, boshqa xalqlarning tili, odatlari va an'analarini mensimaslikka yo‗l qo‗ymaslikda ko‗rinadi, bu munosabatlarning yuqori darajadagi takomili va rivojlanishini ko‗zda tutadi.
Xalqaro munosabatlar madaniyati quyidagilarni aks ettiradi:
boshqa millat kishilariga, ularning tili, milliy urfg‗odatlari va an'analariga xurmat;
boshqa mamlakatlar va xalqlarning xayoti va madaniyati yutuqlariga qiziqish bilan qarash;
umuminsoniy qadriyatlarni rivojlantirishga intilish. Tarbiyalanuvchilar faoliyatining darsdan tashqari tizimini loixalash Darsdan tashqari faoliyat tizimi o‗qitishning
Nazariy va amaliy tizimini to‗ldiradi.
Uning asosiy vazifasi o‗qitishdan tashqari vaqtini o‗zinig‗o‗zi tarbiyalash va ijtimoiy faoliyatini mexnat bilan shag‗illanish uchun oqilona taqsimlashga yordam berishdir.
Ta'li olayotganlarning darsdan tashqari faoliyatini loixalash vazifalari:
ijtimoiy moslashuv zonasini tashkil etish va o‗qiyotganlarni ijtimoiy xarakatchanligini ko‗rsatish;
bo‗lajak mutaxassislarni kasbiy moslashuvi uchun shartg‗sharoitlar yaratish; o‗qiyotganlarning mustaqil o‗qish yo‗li bilan ta'limni davom ettirishga yo‗llash;
xar bir ta'lim oluvchining qobiliyati qiziqishi va ishtiyoqini rivojlantirish uchun shartg‗o‗aroitlar yaratish;
o‗quvchilarni erkin vaqtdan unumli foydalanish dam olish maxoratini egallashga o‗rgatish.
Tarbiya jarayoninig moxiyati, qonuniyatlari va o‗ziga xos jixatlari hususidagi mavjud nazariy va amaliy g‗oyalarga pedogogik bilimlarga tayangan holda tarbiya texnologiyasinig tarkibiy qismlarini quyidagicha belgiladi:
Tarbiya jarayonini umumiy loihasi;
tarbiyani tashkil etishga bo‗lgan ijtimoiy extiyoj (rag‗bat); 3.tarbiya maqsadi.
tarbiya mazmuni(shakl, metod, usul va texnik vositalar);
o‗qituvchi (tarbiyachi) faoliyati; 6.o‗quvchi(tarbiyalanuvchi faoliyati); 7.tarbiya samarasi(natija).
Tarbiya nazariyasi – pedogogikaning bir qismi bo‗lib, tarbiyaviy jarayonni mazmuni, usuli va tashkil etilishi masalalarini o‗rganadi. Hayotga yangicha siyosi va iqtisodiy nuqtai nazardan yondoshish o‗sib kelayotgan yosh avlod tarbiyasi bilan bog‗liq jarayonni ham qayta ko‗rib chiqishni taqazo etmoqda.
Hozirgi zamon pedogogikasida tarbiya tarbiyachining tarbiyalanuvchi shaxsiga oddiy ta'sir ko‗rsatishi emas, balki tarbiyachilar va tarbiyalanuvchilarni aniq bir maqsadga qaratilgan, birg‗biri bilan hamkorlikda qiladigan munosabatlari va o‗zaro ta'sir ko‗rsatishi ekanligi alohida ta'kidlanadi. Bugungi kunda shunchaki bilim egasi bo‗lgan insonni emas, balki ijodkor, o‗z iste'dodi bilan ajralib turuvchi ishbilarmon insonni tarbiyalash zamon taqazosidir.
O‗quv yurtlarida tarbiyaviy jarayonni tashkil qilish asosiga ilg‗or milliy, ma'naviy ahloqiy qadriyatlar va mezonlar, xalq pedagogikasi, marosimlar, bayramlar, o‗yinlar va boshqalar qo‗yilishi kerak.
Shu bilan birga tarbiya jarayonida kishining turli qobiliyatlari rivojlanadi, g‗oyaviy, ahloqiy, irodaviy, estetik hislatlari shakllanadi, jismoniy kuch quvvatlari mustaxkamlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
