T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geodezik koordinatalar.
 Geodezik koordinata sistemasida biror nuqtaning 
oʻrnini  aniqlashda  asosiy  koordinata  yuzasi  sifatida  referens-ellipsoid  yuzasi, 
asosiy  koordinata  chiziqlari  sifatida  esa  geodezik  meridian  va  parallellar  qabul 
qilinadi.  Yer  yuzidagi  biror  nuqtaning  oʻrnini  aniqlashda  shu  nuqtadan 
oʻtkazilgan  meridian  va  parallelning  kesishgan  nuqtasidan  foydalaniladi.  Biror 

---

 
Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
47 
 
nuqtadan  oʻtkazilgan  meridian  shu  nuqtaning  geodezik  uzunligini,  parallel  esa 
geodezik kenglikni bildiradi. 
Yer  ellipsoidining  kichik  oʻqi  orqali  boʻylamasiga  oʻtkazilgan  kesma  − 
meridian  tekislik,  bu  tekislikning  ellipsoid  yuzasi  bilan  kesishishidan  hosil 
boʻlgan chiziq esa geodezik meridian deyiladi.  
Yer  ellipsoidining  biror  nuqtasidan  uning  aylanish  oʻqiga  perpendikular 
oʻtkazilgan  kesma  parallel  tekislik,  bu  tekislikning  ellipsoid  yuzasi  bilan 
kesishishidan hosil boʻlgan chiziq parallel deb ataladi. 
Yer  ellipsoidi  markazidan  oʻtkazilgan  parallel  kesmaga  ekvator  tekisligi 
deyiladi. 
M
  nuqtaning  geodezik  kengligi 
B
  ekvatordan  qutblari  tomon  0
0
  dan  90
0
 
gacha  hisoblanadi,  nuqta  ekvatordan  shimolda  boʻlsa,  uning  geodezik  kengligi 
shimoliy  kenglik  (+),  janubda  boʻlsa  janubiy  kenglik  (-)  deb  ataladi.  Geodezik 
uzunlik 
L
 geodezik meridian bilan bosh meridian orasidagi burchak  boʻlib, bosh 
meridiandan  boshlab  gʻarbga  (+)  va  sharqqa  (-)  tomon  0
0
  dan  180
0
  gacha 
oʻlchanadi.