T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
25 
 
optimallashtirish  uchun  moʻljallangan  fazoviy  koordinatalashgan  ma’lumotlarni 
yigʻish, saqlash, tasvirlash va tarqatish texnologiyasi (GAT texnologiyasi) dir.  
Geoinformatikaning  faoliyat  chegarasi  kartografiya  va  masofadan 
zondlash,  fotogrammetriya  va  topografiya  bilan  chambarchas  bogʻliq. 
Geoinformatika  matematik,  kartografik,  masofadan  zondlash  va  boshqa  usullar 
bilan  bir  qatorda  yer  qatlami  geologiyasi,  tuproqshunoslik,  oʻrmonchilik, 
geografiya, iqtisodiyot, biologiya kabi fanlarni oʻzaro birlashtiradi.  
Geoinformatika  bilan  kartografiyaning  oʻzaro  bogʻliqligi  quyidagi 
sohalarda koʻrinadi: 

 
mavzuli  va  kartografik  kartalar  hamda  fazoviy  ma’lumotlarning  asosiy 
manba ekanligi; 

 
geoaxborot  tizimida  toʻplanadigan  va  saqlanadigan  hamma  axborotlar 
koordinatalarining bogʻliqligi uchun asos boʻlib xizmat qiladigan geografik 
va toʻgʻri burchakli koordinatalar sistemasi; 

 
kartalar:  geografik,  masofadan  zondlash  ma’lumotlari  va  boshqa  GAT 
axborotlarini (statistik, ijtimoiy, ekologik) tahlil qilish vositasi;  

 
kartografik  tahlil:  GAT  ma’lumotlar  bazasini  kartografik  bilimlar  asosida 
formallashtirish;  

 
matematik-kartografik  va  kompyuter-kartografik  modellashtirish:  axborot 
natijalaridan  kelib  chiqqan  holda  prognoz  qilish, boshqarish,  tekshirish  va 
xulosa chiqarish jarayonida asosiy vositalardan biridir. 
Demak,  yuqorida  berilgan  ta’riflardan  koʻrinib  turibdiki,  geoaxborot 
tizimining ilmiy asoslari  geografik axborot tizimida qoʻllaniladigan tushunchalar 
va  tamoyillarni  tushunishga  yordam  beruvchi  ilmiy  sohadir.  Ushbu  fan  orqali 
geoaxborot  tizimining  kishilik  jamiyatidagi  oʻrni  va  oʻz  navbatida,  jamiyatning 
sohani  rivojlantirishdagi  ta’siri  tadqiq  etiladi.  Bu  fan  an’anaviy  fazoviy 
yoʻnaltirilgan fanlar hisoblangan geodeziya, kartografiya, geografiya kabi fanlarni 
mujassamlashtirib, 
axborot 
tizimining 
ushbu 
fanlar 
bilan 
oʻzaro 
integratsiyalashgan  holda  rivojlanishini  tushuntirib  beradi.  Fanni  oʻrganish 

---