T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
231 
 
yaratish  va  uning  amal  qilishi  uchun,  shuningdek,  bir  qator  standartlar  hamda 
me’yoriy hujjatlar ishlab chiqilishi talab etiladi. 
8.5. Standartlashtirish va yagona me ’yorlar tashkil etish 
asoslari 
Standart  qabul  qilingan  oʻlchov,  shakl  yoki  uslubdir  va  u  biror-bir  ishni 
yoki  mahsulotni  bajarishdan,  tavsiflashdan  yoki  yetkazib  berishdan  oldin  ishlab 
chiqiladi  hamda  qoʻllaniladi.  Geoaxborot  tizimidagi  fazoviy  ma’lumotlar  va 
tahliliy  ishlar  natijalari  boʻlgan  standartlar  turli  tashkilotlar  tomonidan  almashib 
turilganligi  uchun  muhim  sanaladi.  Ma’lumotlar  standartlari  bizga  fazoviy 
ma’lumotlarning  tuzilganligi  va  uni  ishlatishni  tushuntirib  beradi.  Geoaxborot 
tizimi mutaxassislari bir necha standartlarni qoʻllaydilar.  
Ma’lumotlar  standarti  fazoviy  ma’lumotlarni  formatlash,  baholash, 
hujjatlashtirish  va  foydalanuvchiga  yetkazib  berish  uchun  ishlatiladi.  Oʻzaro 
ma’lumot  almashish  (
Interoperability
)  standarti  fazoviy  ma’lumotlarnining  turli 
xil  dasturlar  tarmoqlarida  yoki  tizimlarida  xizmat  koʻrsata  olishi  yoki  oʻqiy 
olinishini  aniqlab  beradi.  Tahliliy  standartlarda  loyihani  yoki  modelni  ishlab 
chiqishda qoʻllanilgan eng maqbul uslublar koʻrsatib beriladi. Kasbiy standartlar 
esa  geoaxborot  tizimidagi  ta’lim,  bilim  yoki  tajribalarni  qoʻllash  orqali 
texnologiya rivojini aniqlab beradi.  
Fazoviy  ma’lumotlar  standartlari  fazoviy  referenslangan  ma’lumotni 
tizimga  keltirish,  tavsiflash  va  yetkazib  berish  uchun  moʻljallangan  uslublar 
sifatida tushunilishi mumkin. Fazoviy  ma’lumotlar standartlari  4 ta kategoriyaga 
boʻlinadi  va  ular:  1)  mediastandartlar,  2)  format  standartlar,  3)  aniqlik 
standartlari, 4) hujjatlashtirish standartlaridir. 
Standartlashtirishning asosiy maqsadlari quyidagilardan iborat: 

 
mahsulotlar,  jarayonlar,  ishlar  va  xizmatlarning  (bundan  buyon  matnda 
„mahsulot”  deb  yuritiladi)  aholining  hayoti,  sogʻligi  va  mol-mulki,  atrof-
muhit  uchun  xavfsizligi,  resurslarni  tejash  masalalarida  iste’molchilar  va 
davlat manfaatlarini himoya qilish; 

---