T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
226 
 
3.
 
Oshkor  etilishi  Oʻzbekiston  Respublikasi  manfaatlariga  zarar  yetkazishi 
mumkin boʻlgan fan, texnika, ishlab chiqarish va boshqaruv sohasiga doir 
ma’lumotlar xizmat sirini tashkil etadi. 
Qonunga muvofiq, davlat tomonidan qoʻriqlanadigan va maxsus roʻyxatlar 
bilan  chegaralab  qoʻyiladigan  alohida  ahamiyatli,  mutlaqo  maxfiy  va  maxfiy 
harbiy, siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va oʻzga xil ma’lumotlar Oʻzbekiston 
Respublikasining  davlat  sirlari  hisoblanadi.  Axborotlarni  maxfiylashtirish  va 
maxfiylikdan chiqarish ushbu qonunga hamda Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasi  tasdiqlaydigan  ma’lumotlarning  maxfiylik  darajasini  aniqlash  va 
belgilash 
tartibi 
toʻgʻrisidagi 
Nizom 
va 
Oʻzbekiston 
Respublikasida 
maxfiylashtirilishi  lozim  boʻlgan  ma’lumotlar  roʻyxatiga  muvofiq  amalga 
oshiriladi.  
Aksariyat  tadqiqotchilar  axborotni  muhofaza  qilishning  qonuniylik, 
asoslilik  va  yagonalik  tamoyillarini  farqlaydilar.  Oʻz-oʻzidan  ayonki,  bu 
tamoyillar  turli  davlat  organlari  uchun  yagona  va  majburiydir.  Birinchi  – 
qonuniylik  tamoyili.  Axborot  mulkdorlarining  huquqlari  ham,  ehtimol  tutilgan 
iste’molchilarning  huquqlari  ham  belgilab  qoʻyilishi  lozim.  Axborotni  ruxsatsiz 
(qonunga  xilof  ravishda)  olganda  javobgarlik  darajasi  ham  aniq  belgilanishi 
darkor:  jinoiy  javobgarlik,  ma’muriy  javobgarlik,  intizom  javobgarligi  va  shu 
kabilar. Ikkinchi  – iqtisodiy  maqsadga muvofiqlik  tamoyili. Axborot mulkdori u 
yoki  bu  ma’lumotlarning  noyoblik  darajasini  (agar  ular  davlat  sirlariga  mansub 
boʻlmasa),  shuningdek,  ularni  muhofaza  qilishning  huquqiy  vositalarini  oʻzi 
belgilashi lozim. Uchinchi – axborotni maxfiylashtirish mezonlarining, binobarin, 
maxfiylik darajalarining yagonaligi  tamoyili. Masalan, Oʻzbekiston Respublikasi 
IIV  uchun  va,  aytaylik,  Adliya  vazirligi  uchun  ma’lumotlarning  maxfiylik 
darajasida  farqlar  boʻlishi  mumkin  emas.  Bunda  huquqni  muhofaza  qiluvchi 
idoralarning  har  biri  davlat  sirlari  va  maxfiy  axborotga  turli  hajmlarda  ega 
boʻlishi  mumkin,  lekin  ularning  maxfiylik  darajasiga,  ularni  muhofaza  qilish 
usullariga nisbatan yondashuvlar yagona boʻlishi lozim. 

---