T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

Beton qorgichlar. 
Beton aralashm alari beton qorgichlarda 
aralashtiriladi. Beton qorgichlar: 1) ishlash tarziga ko‘ra davriy va 
ii7
In к si 
7
ishlaydigan; 
2
) aralashtirish usuliga ko‘ra tashkil etuvchilar 
erkin tushgan holda aralashtiriladigan va m ajburiy aralashtiradigan 
turlarga holinadi.
Qorgichlar davriy ishlaganda material bilan yuklash, aralash- 
mani qorish va uni bo‘shatish porsiyalar bilan, davriy ishlaganda esa 
yuklash, qorish va aralashmani bo‘shatish uzluksiz ravishda amalga 
oshiriladi. Davriy ishlaydigan beton qorgichlarning tuzilishi sodda, 
xohlagan marka va bikirlikdagi beton chiqarishga tez moslashtirish 
mumkin. Uzluksiz ishlaydigan beton qorgichlar ixcham, metall 
sarfi kam bo‘lib, ular ko'proq avtomatlashgan texnologik liniyalarda 
ishlashga moslashgan bo'ladi.
Gravitatsion beton qorgichlar (4.45-rasm, 
a)
qo‘zg‘aluvchan 
(plastik) beton aralashmalari tayyorlash uchun qoilanadi va to’qqiz 
tur o‘lchamda chiqarilib hajmi 65, 165, 330, 500, 800, 1000, 1600, 
2000, 3000 1 (dm") hajmdagi tayyor beton aralashmasiga teng bo‘ladi.
Majburiy aralashtiradigan beton qorgichlardan (4.45-rasm 
b,
d, e
) to4diruvchilarining kattaligi 80 mm gacha b olg an kam qo‘z- 
g'aluvchan va bikir beton aralashmalari tayyorlashda foydalaniladi. 
U larning ish unumdorligi gravitatsion qorgichlarnikiga nisbatan 
katta. Davlat standartlariga asosan sakkizta tur o‘lchamda chiqarilib, 
hajmi 65,165, 330, 500, 800, 1000, 2000 va 3000 1 (dm3) tayyor 
beton aralashmasiga teng bo‘ladi.
Qorgichlarning asosiy ko‘rsatkichlaridan biri barabanlarning 
aylanish takrorligi hisoblanadi. Bu ko‘rsatkich tayyorlanadigan 
beton aralasbmasi sifati va ish unumiga katta ta’sir ko‘rsatadi, ammo 
belgilanganidan ko‘p boMsa zararlidir, chunki m arkazdan qochma 
kuch ta’sirida material barabanning ichki yuzalariga yopishishi 
oqibatida aralashtirish sifati pasayadi.
Shuning uchun ham aylanishlar takrorligi aralashtiruvchi 
baraban hajmiga qarab belgilanadi va 2400 1 hajm uchun 12 ayl/ 
min va 100 1 hajm uchun esa 24 ayl/min ga teng boMadi. Uzluksiz 
2 8 4

---

ishlaydigan beton qorgichlarda aylanma tezlikni to‘g‘ri tanlash 
ham katta ahamiyatga ega (ayniqsa m aterial o‘z og'irligi hisobiga 
tushganda). Aylanish takrorligi katta bo‘lganda m aterial baraban 
orqali aralashm asdan o'tib ketadi.
4.45-rasm.
Aralashm ani qo'zg’atish usullarining prinsipial chizmalari:
a-g ravita tsion
beton qorgichlar; b. d-p arra klarg a ega bo'lgan gorizontal valli; 
e, f-parra kia rg a ega bo'lgan rotorli.
Beton qorgichlar qanday va qancha beton tayyorlash kerakligiga 
qarab tanlanadi. Bikir beton aralashm alari m ajburiy aralashtiradigan 
qorgichlarda tayyorlanishi kerak. Bunday m ateriallarni aralashtirish 
uchun hozir titratib qorgichlar qollanila boshlandi. Ko‘chma 
gravitatsion beton qorgich barabanining foydali hajmi 65, 165 va 330
1 
bo‘ladi va chog‘roq qurilishlarda foydalaniladi.
Shu turdagi baraban hajmi 65 1 bo‘lgan aralashtirgich 4.46- 
rasm da ko‘rsatilgan. Ram a (1) ga elektr vuritm a (9)li noksimon 
aralashtiruvchi baraban (7), gidravlik suv nasosi (2) o‘rnatilgan. 
Barabanni yuklash uchun cho‘michli ko‘targich qoilanilib, uning 
cho‘michi (4)ni bo‘shatishni yaxshilash maqsadida unga titratib 
qo‘zg‘atgich 
o'rnatilgan. 
Cho‘mich yo‘naltiruvchi 
(3) bo'ylab 
harakatlanadi va uni ko‘tarib tushirish chervyakli reduktor yorda­
mida reversiv elektr dvigatel (
6
)dan harakat oluvchi baraban (5)ga 
o‘raladigan kanat orqali bajariladi.
j
b
а
С J
С
285

---

4.46-rasm.
Qo'zg'aluvchan gravitatsion beton qorgichning chizmasi.
Chervyakli uzatm a cho‘mich harakatini chegaralovchi avto- 
m atik o‘chirgich qurilm a bilan ta’minlangan. Tayyor aralashmani 
bo‘shatish shturval (
8
), reduktor va fiksatordan iborat bo‘lgan qo‘l 
mexanizmi yordam ida barabanni qiyalatish y o ii bilan amalga 
oshiriladi. Muqim gravitatsion beton qorgichlar 330-3000 1 foydali 
hajmga ega bo‘lib, ular ko‘proq zavodlarda qoilanadi.