T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

2-§.  Ehtiyojlarning  turlari  va tarkibi,  ularning 
qondirilish  darajasi
Ehtiyojlar bir qator mezonlar bo'yicha turkumlanib tahlil qilinadi.
Yakka  yoki  individual  tarzda  qondiriladigan  ehtiyojlar
Jamoa  yoki  guruhlar darajasida  qondiriladigan  ehtiyojlar.
U m um jam iyat  miqyosida  qondiriladigan  ehtiyojlar
Qondirilish  xarakteri  va  darajasiga  ko'ra:
18

---

Qondirish  usuliga  qarab:
Ehtiyojlarni  qondirish  vositalarining  ashyoviy-buyum  shakliga  ko'ra:
Bilvosita  qondiriladigan  ehtiyojlar  -   bu  ishlab  chiqarish 
maqsadlari  uchun iqtisodiy resurslarga bo'lgan ehtiyojlar.
Bevosita  qondiriladigan  ehtiyojlar  -   kishilar  tom onidan 
t o 'g 'r id a n - to 'g 'r i  is te ’ m o l  q ilin a d ig a n   to v a r la r   va 
xizmatlarga  bo'lgan  ehtiyojlar.
Iq tis o d iy   a d a b iy o tla rd a   m u tla q   va  n is b iy ,  m in im a l  va  m a k s im a l, 
qondirilishi  m uqarrar  zarur  bo'lgan  va  keyinchalik  qondirsa  bo'ladigan, 
joriy davrda va istiqbolda qondiriladigan, birlamchi va ikkilamchi ehtiyojlar 
ham  ajratib  ko'rsatiladi.
Ijtim o iy   m a ’ naviy  va  m a d a n iy -m a is h iy   e h tiy o jla r  -   asosan 
xiz m a tla r  sh a klid a   q o n d irilib ,  in so n nin g   ahloqiy,  m a ’naviy, 
m adaniy  va  jis m o n iy   kam ol  topishiga  xizm at  qiladi.  Mehnat 
qilishga bo'lgan ehtiyoj ham ijtim oiy ehtiyojning tarkibiy qismidir.
Moddiy  ehtiyojlar  -   moddiy  ko'rinishga  ega  bo'lib,  kishilarning 
ular  bilan  ta’minlanishi  hayot  kechirishining  birlam chi  shartidir. 
Bular  hayotiy  zarur  vositalarni  (oziq-ovqat,  turar-joy)  va  zebu- 
ziynat  buyumlari  (mebel,  avtom obil,  xolodilnik,  televizor,  dala 
hovli)ni  o'z ichiga  oladi.
Ehtiyojlarni  qondirilish  darajasi  (EQD)  har  bir  davrda  haqiqiy  iste'mol 
(Hl)ni  ehtiyojlarning  um um iy  darajasi  (EUD)ga  taqqoslash  orqali 
aniqlanadi,  ya’ni 
Vl