T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

3-§.  Ishchi  kuchi  bozorining  alohida  modellarida  ish  haqi 
darajasining  aniqlanishi.  Inson  kapitaliga  investitsiyalar
Mehnatning alohida turlariga talab  va ish haqi  darajasini  belgilovchi 
omillar:
aniq mehnat turining  unumdorligi;
aniq  m ehnat turi  ishlab  chiqargan  mahsulotlarning 
bozor baholari;
birgalikda  foydalaniladigan  resurslarning  bahosi  va 
unumdorligi.
Mehnatning alohida turlariga ish haqi darajasida farq bo'lishini  keltinb 
chiqaruvchi omillar:
mehnatning aniq turi taklifining cheklanganligi;
bajahladigan ishlaming jozibadorligi;
ishlovchilarning malakasi, kasbiy tayyorgarligi va mahorati.
132

---

Ishchi kuchi umumiy taklifini belgilab beruvchi omillar:
•  
mamlakat aholisining soni;
•  
aholining umumiy sonida mehnatga yaroqli bo'lganlar saimog'i;
•  
aholining jinsiy va  yosh tarkibi.
Mehnatning sof raqobatli bozorda ish haqi darajasining aniqlanishi:
•  
ish  haqi  darajasi  alohida  mehnat turiga  yalpi  talab  va  uning 
yalpi  taklifi ta’sirida shakllanadi;
• 
alohida  ishga  yollanuvchilar  va  ishga  yollovchilar  ish  haqi 
darajasiga ta’sir ko'rsata olmaydi;
• 
mehnatga umumiy talab yoki uning umumiy  taklifidagi ancha 
katta o’zgarishlar ish  haqi darajasida o'zgarish  bo'lishiga olib 
keladi.
Monopsoniya sharoitida ish haqi darajasining aniqlanishi:
• 
ishga  yo llo v c h ila r  ish  haqi  d a ra ja sin i  belgilash da  nisbiy 
hukmronlikka ega bo'ladi;
• 
alohida  mehnat  turi  taklifining  cheklanishi  ish  haqi  o rtacha 
darajasining ko'tarilishiga olib keladi;
•  
mehnat  turiga talab kamayganda ish haqi darajasi pasayadi.
Inson kapitaliga investitsiyalar:
• 
ta’limga va  malakaviy tayyorgarlikka  investitsiyalar;
•  
sog’liqni saqlashga investitsiyalar;
•  
ishchi kuchi qo'nimligini ta’minlashga investitsiyalar.