T. Qudratov N. Fayziyeva

16.2. Mahsulotlarni sotishdan olingan foyda (zarar) dinamikasini tahlil  qilish 
uslubi  
Mahsulotlarni  sotishdan  olingan  foyda  (zarar)  ning  tahlili  solishtirish  ,  farqlash, 
zanjirli bog’lanish  kabi usullar yordamida amalga oshiriladi. 
Birinchi  navbatda  har  bir  sotilgan    mahsulot  turi  bo’yicha  yalpi  foyda  hajmining 
umumiy  o’zgarishi  hisoblab  olinadi.  Buning  uchun    hisobot  yilidagi    yalpi  foyda 
hajmini  bazis  yilida  yoki  biznes  reja  bo’yicha  ko’zda    tutilgan  yalpi  foyda  hajmigaga 
solishtirib, umumiy o’zgarishi aniqlanadi: 
 
Bunda, q
1,
 q
0
 – mos holda hisobot va bazis  yillarida sotilgan mahsulot miqdori; 
r
1,
 p
0 
-  mos holda hisobot va bazis  yillaridagi o’rtacha sotish bahosi; 

---

83 
 
z
1, 
z
0
 - mos holda hisobot va bazis yillarida sotilgan 1 s mahsulotning tannarxi.  
 q  bilan  p ko’paytmasi jami sof pul tushumini (qp), q  bilan z ko’paytmasi jami 
tannarxni (qz) bildiradi. 
 Yalpi foydaning o’zgarishiga  uch omil ta’sir qiladi. Ularning ta’sirini 
ko’rsatkichlar farqi usuli yordamida  aniqlash usulini quyida  keltirdik. 
Yalpi foydaning o’zgarishiga  sotilgan mahsulot miqdori o’zgarishining ta’siri: 
 
Yalpi foydaning o’zgarishiga  1 s mahsulot o’rtacha sotish bahosi o’zgarishining 
ta’siri: 
 
Yalpi foydaning o’zgarishiga  1 s mahsulot tannarxi  o’zgarishining ta’siri: 
 
Ushbu omillar ta’sirlarining yig’indisi yalpi foydaning umumiy o’zgarishiga teng 
kelish kerak: 
Shundan keyin olimlarning har birining ta’siriga baho beriladi va xulosa qilinadi. 
Xulosada foydani ko’paytirish imkoniyatlari ko’rsatilishi kerak.