T oshkent moliya instituti

Imkonsiz uchlik
Valyuta kursi tuzumining tahlili to’g’risida juda oson xulosa chiqarishimiz mumkin: unga hech qachon ega bo’linmaydi.
Aniqroq gapiradigan bo’lsak, muayyan millat uchun erkin kapital oqimiga, qayd etilgan valyuta kursi va mustaqil pul siyosatiga ega bo’lish mumkin emas,
Ushbu misol odatda imkonchiz uchlik deb nomlanadi, ushbu jarayon 12-12 rasmda tasvirlangan.
Millat qarama - qarshi burchakning muayyan maktabga tegishli xususiyatlaridan kechib, ushbu uchlikdan birini tanlashi kerak bo’ladi. Birinchi variant kapitalning erkin oqimiga imkon yaratish va xuddi Amerika Qo’shma Shtatlari yaqin yillarda amalga oshirgan mustaqil pul siyosatini yuritish hisoblanadi. Bunday holatda qayd etilgan valyuta kursiga ega bo’lish mumkin emas.

RASM 14.5



Holat 3 (Xitoy)

Mustaqil pul-kredit siyosati

Belgilangan valyuta kurs

Erkin kapital oqimi

Holat 2 (Gonkong)

Holat 1 (Amerika Qo'shma Shtatlari)

Mumkin bo’lmagan uchlik. Mamlakat uchun erkin capital oqimiga, belgilangan valyuta kursiga va mustaqil pul siyosatiga ega bo’lish mumkin emas. Millat bu uchburchakniing bir tomonini tanlashi kerak.

Uning o’rniga valyuta kursi xorijiy valyuta kursi uchun bozor muvozanatini saqlash maqsadida erkin o’zgarib boradi.
Ikkinchi variant Xong Kong yaqin yillarda amalga tatbiq etgan siyosati kabi kapitalning erkin oqimiga imkon yaratish va valyuta kursini aniq belgilash hisoblanadi. Bunday holatda xalq mustaqil pul siyosatini yuritish qobiliyatini yo’qotadi. Pul hajmi valyuta kursini saqlab qolinishini tartibga solishi kerak. Shu ma’noda xalq o’z valyutasini
boshqa bir xalq valyutasiga nisbatan belgilasa, bu holatda u boshqa halqning pul siyosatini qabul qilgan bo’ladi.
Uchinchi variant Xitoy yaqin yillarda amalga oshirgan strategiya ya’ni davlat ichida va tashqarisida xalqaro kapital oqimini cheklash demakdir. Bu holatda foiz stavkasi dunyo foiz stavkasi orqali boshqa belgilanmaydi, ammo butunlay yopiq iqtisod holatidek mahalliy kuchlar bilan aniqlanadi.


Shuningdek har ikkala qayd etilgan valyuta asosida mustaqil pul siyosati olib boradi. Tarixdan ma’lumki, xalq yuqorida eslatib o’tgan uchlikning har xil zaruriy tomonlarini tanlab olishlari mumkin: Valyuta kursi beqarorligi bilan yashashni hohlashishadimi? (1 - variant, ), mahalliy barqarorlikni saqlash uchun pul siyosatini bekor qilishni hohlashishadimi (2 - variant), o’z fuqarolarini dunyo moliyaviy bozorida ishtirok etishlarini chegaralashni hohlashishadimi? (3 - variant)? Imkonsiz uchlikning fikricha hech bir millat ulardan birini tanlay olmaydi.