T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 418 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
6-rasm. Metall – yarim o‘tkazgich kontaktiga teskari yo‘nalishda tashqi potentsiallar farqi 
qo‘yilishi 
Yarim o‘tkazgichdagi musbat zaryadlangan energetik sathlar pastga qarab
qV
qiymatga siljiydi. 

- 
Fermi sathi ham shu masofaga pastga tushadi. Yopuvchi qatlam 
kontakt potentsiallar farqi yo‘nalishida quyilgan tashqi potentsiallar farqi 
V
yarim 
o‘tkazgichdan metallga o‘tayotgan elektronlar uchun potentsial to‘siqning balandligini 
oshiradi: 
,
 
bu esa potentsial to‘siqning kengligini ham ortishiga olib keladi: 
, 
Bu holda manfiy zaryadlangan yarim o‘tkazgichning barcha energetik sathlari, u 
bilan birga Fermi sathi 
ham, 
qV
masofaga yuqoriga siljiydi. Bu esa yarimo‘tkazgichdan 
metallga o‘tayotgan elektronlar uchun energetik to‘siqningpasayishiga olib keladi: 
, 
Natijada to‘siq kengligi ham torayadi: 
, 
Tashqi potentsiallar farqi ta’sirida, potentsial to‘siqning balandligi va kengligi 
o‘zgarishi, kontakt bo‘yicha ikki tomonga o‘tayotgan elektronlar oqimi muvozanatining 
buzilishiga olib keladi. 
Kontaktga, yopish yo‘nalishida, tashqi potentsiallar farqi 
V
quyilganda 
j
mn
tok 
zichligi 
marta kamayadi, chunki potentsial to‘siq balandligi 
qiymatga 
oshganda, to‘siqni yengib o‘tuvchi elektronlar soni 
marta kamayadi, bu holda
j
mn
tok zichligi quyidagicha teng bo‘ladi: 
qV


0
)
0
(


0
2
0
)
(
2
n
k
n
q
V
V
d




n

qV


0
)
0
(


0
)
(
2
0
n
k
qn
V
V
d




kT
qV
e
/
qV

0

0
qV
kT
nm
nm
n
n e



---