T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 350 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
zarurdek ko‘rinadi. Ammo tajribada bu holat kuzatilmaydi. Chunki kvant mexanikasining 
asosiy qonunlaridan biri bo‘lgan Pauli printsipiga asosan, berilgan atomda n, 
, m, s bir xil 
kvant sonlari majmuasiga ega bo‘lgan ikkita elektron mavjud bo‘lmaydi. Boshqacha qilib 
aytganda, bir energetik holatda bir vaqtda ikkita bir xil elektron bo‘la olmaydi. Shu sababli, 
berilgan n ning qiymatlariga 
va m qiymatlari bilan farqlanuvchi n
2 
holatlar mos keladi, 
ya’ni energetik holatning ayniganlik darajasi quyidagidan iborat bo‘ladi: 
S kvant soni faqat ikkita 
qiymatni qabul qiladi. Shu sababli berilgan n qiymatlariga 
tegishli holatlarda atomda 2n
2 
elektronlar bo‘ladi. 
Misol uchun: n = 1 bo‘lsa, ( = 0 S – holatda) atomda ikkita elektron bo‘ladi.
n = 2 bo‘lsa, ( = 0

2s holatda 2 ta elektron, 2r – holatda 6 ta elektron) jami 8 ta elektron 
bo‘ladi. 
n = 3 bo‘lsa, (3s – holatda ikkita elektron, 3r – holatda 6 ta elektron, 3d holatda 10 ta 
elektron) jami 18 ta elektron bo‘ladi.
n kvant sonining bir xil qiymatlariga to‘g‘ri keluvchi elektronlar majmuasi elektron 
qobig‘ini tashkil etadi. Shu qobiq 
kvant sonining qiymatlariga mos qobiqning bir 
ajralgan qismini tashkil etadi. Atomning elektron qobiqlari quyidagicha belgilanadi: 
n 1 2 3 4 5 
qobiqlar K L M N O 
Pauli printsipi atom xususiyatlarining davriylik qaytarilishini osonlikcha tushuntiradi. 
Mendeleevning elementlar davriy tizimi tuzilishini qarab chiqamiz. 
Vodorod atomi bitta elektronga ega. Navbatdagi atom oldingisidan bitta elektronga farq 
qiladi, ya’ni yadro zaryadini faqat bitta zaryad birligiga oshira oladi. 
Vodoroddan keyingi geliy atomida 2 ta elektron bor va K qobig‘i to‘lgan bo‘ladi. 
Geliy atomida ikkala elektron K qobig‘idagi S–holatda bir-biriga antiparallel spinlarga ega 
bo‘lgan holda joylashadi. 1s
2
1s – holatda 2 ta elektron borligini bildiradi 
Litiy atomi 3 ta elektrondan iborat. 1s – holatda 2 ta elektron, 2s – holatda 1 ta 
elektron joylashgan. To‘rtinchi element Berilliyda 2s holat elektronlar bilan to‘lgan bo‘lib, 
jami 4 ta elektronga ega bo‘ladi va h.k. 
 







1
0
2
)
1
2
(
n
n
z

2






---