T o sh k e n t irrig a tsiy a va q ishloq xo‘ja L ig in I

i7 
' eruU 
Кiv
!  №

---

yatning rivojlanish darajasiga mos keladi va u n i o‘zida ifoda etadi. 
Falsafiy bilim lar tizim idagi  alohida yo‘nalish har bir tarixiy davr­
da o‘ziga xos qonuniyatlar asosida  rivojlansa ham ,  ularning um u­
miy tam oyillari  mavjud.  Ya’ni,  birinchidan,  har bir falsafiy bilim  
yo‘nalishi  jam iyat  rivojlanishida  o‘ziga  xos  determ inant  (sabab) 
vazifasini  bajaradi.  Ikkinchidan,  falsafiy  bilim lar jam iyat  taraq- 
qiyotiga  ta ’sir  qiluvchi  subyektiv  om il  b o lsa   ham ,  vujudga  kelish 
asosi  — genezisi  nuqtayi  nazaridan  obyektiv  hodisadir.  U chinchi- 
dan,  falsafiy bilim  yo‘nalishlarining  o‘zaro bogliqlik,  aloqadorlik 
m unosabati,  ularning  dunyoni  bilishdagi  yaxlitligini  ta ’minlaydi.
Falsafiy  dunyoqarashning  bu  um um iy  tam oyillari  h ar  qanday 
konkret  dunyoqarash  shakllari  uchun  uslubiy  asos  b o lib   xizm at 
qiladi.
1.  Falsafiy dunyoqarash  ilmiydir,  C hunki u   narsa va hodisalar 
o lta sid ag i  boglanish,  aloqadorlik  va  m unosabatlarni  kundalik 
ong darajasidagina emas,  balki nazariy ong darajasida ham  ifoda­
laydi.  H ar  qanday  falsafiy  dunyoqarash  shakli  obyektiv  olamdagi 
narsa va  hodisalarning  konkret  m unosabatlarini  aks  ettiradi.
2.  Falsafiy  dunyoqarashning  tarixiylik  tam oyili  jam iyatning 
o lm is h i  dunyoqarashlar  tarixidan  iboratligini  va  uzluksiz  rivoj- 
lanishini  ifodalaydi.
3.  Falsafiy  dunyoqarashning  mantiqiy  izchilligi  tam oyili  har 
qanday  dunyoqarash  shakli  va  darajasining  mantiqiy  birikm alar 
orqali  ifodalanishi  bilan  izohlanadi.  Agar  mantiqiy  izchillik  bu- 
zilsa,  dunyoqarashning  tashqi  olam ni  xolis,  ilmiy,  aniq-ravshan 
va  izchil  aks  ettirishiga  putur yetadi.
4.  Falsafiy dunyoqarashning universalligi  boshqa  dunyoqarash 
shakllarining  m azm unini  tashkil  qilishi  bilan  sifatlanadi,  ya’ni 
h ar qanday dunyoqarash shakli o ‘ziga xos falsafiy xususiyatga ega.
5.  Falsafiy dunyoqarash maqsadga  muvoflq b o lib ,  inson m an- 
faatlariga  mos  keladi.  C hunki,  inson  muayyan  maqsad,  orzu- 
um idlar bilan yashaydi,  ularni  o‘z  dunyoqarashida  aks  ettiradi.
6.  Falsafiy dunyoqarashning g‘oyaviylik tamoyili, uning asosida 
muayyan g‘oya yotgani bilan ifodalanadi. Xususan, bugungi o ‘zbek 
milliy  falsafiy  dunyoqarashi  milliy  mustaqillik,  o‘zlikni  anglash, 
m illatim iz kelajagini belgilaydigan istiqlol g‘oyasiga tayanishi bilan
18

---

xarakterlidir.  Falsafiy  dunyoqarash  shu  g‘oyani  e’tiqodga  aylanti- 
i isli  va uning  amalga  oshishi uchun xizm at  qiladi.
7. 
Falsafiy  dunyoqarashning  eng  m uhim   tam oyillaridan  biri 
nazariya va  amaliyot  birligidir.  D unyoqarashning  nazariya  sifati­
da  mavjudligi ijtimoiy amaliyot tajribalarini ijodiy um um lashtirib, 
istiqbol  rejalarini  belgilashda  qo‘l  kelishi  bilan  izohlanadi.  Shu- 
uingdek,  dunyoqarashning  amaliyotga  joriy  etilish  jarayonida 
uning  usul va  vositalari  m uhim   ahamiyatga  ega.
Yuqorida  ko‘rsatilgan  funksiyalarning  o‘zaro  ichki  bog‘liqligi 
falsafaning  m ushtarak  um um nazariy  va  uslubiy  aham iyatini 
belgilab  beradi.  U larning  o‘ziga  xos  xususiyatlari  ham da  aham i­
yatini  har  tom onlam a  o‘rganish  inson  va  jam iyatning  m a’naviy 
kamolotiga nihoyatda katta ta ’sir ko‘rsatadi.  Bu esa o‘z navbatida, 
falsafiy  bilim lar  tizim ini  takom illashtirish  y o lla rin i  topish  im - 
konini  beradi.  M asalaning  bu  tarzda  hal  etilishi  um um insoniy 
sivilizatsiya tamoyillariga  ham   mos  keladi.