T o sh k e n t irrig a tsiy a va q ishloq xo‘ja L ig in I

Dizaynning  estetik  xususiyatlari. 
Italyanchada  loyiha,  rasm 
m a’nolarini  anglatuvchi  disegno  so‘zi  o‘rta  asrlarda  inson  tabi- 
atida  mavjud  bolgan  ijodkorlik  xususiyatlarini  ham   ifodalagan. 
Ammo,  «ingliz  tilidagi  design  so‘zi  birinchi  marta  1919-yil  ing- 
liz  rassomi  Djozef Sinelo  tomonidan sanoatda  ishlab  chiqarilgan 
narsalar namunasiga nisbatan  qollanilgan.  Bunda u aniqroq ifo- 
dalash  uchun  industrial  so‘zini  kiritib  «industrial  design»  sano- 
atga,  uning  taraqqiy  etgan  mashina  texnikasi  va  seriyali  ishlab 
chiqarishga  yo‘naltirilgan  yangi  badiiy  predmetli  ijod  sohasini 
anglatuvchi  so‘z  birikmasini  qoMlaydi.  Vaqt  o‘tishi  bilan  bu  ter­
rain xalqaro  ahamiyatga ega bo‘lib bordi»1.
Dizayn avval narsa va buyumlar olamini estetik va funksional 
sifatlarini  shakllantirish  maqsadiga  qaratilgan  loyihalash  faoli- 
yati  bo‘lsa  bugunga  kelib  inson  faoliyatining  barcha  yo‘nalish  va 
ko‘rinishlarini  qamrab  olib,  nufuzli,  keng  tarqalgan  ijodiy  faoli- 
yatga  aylandi.  Narsa va predmetlar,  atrof-muhitni  loyihalar  ekan 
dizayner  ayni  paytda  inson  va  uning  hayot  tarzini  ham  loyiha- 
laydi.
Dizaynning  eng  asosiy  estetik xususiyatlaridan biri,  mahsulot 
sifatini  oshirishning ta’sirchan vositasi  ekanligidadir.  U  ilmiy ta- 
fakkurning  so‘nggi  muvaffaqiyatlarini  o‘zida  gavdalantiradigan, 
eng yuksak texnikaning iqtisodiy,  estetik va boshqa iste’molchilik 
talablariga  javob  beradigan,  jahon  bozorida  raqobatbardosh 
b olishi kerak,  bunda  esa hal  qiluvchi omil  dizayndir.
Dizayn bu ijodiy faoliyat boMib, uning maqsadi sanoat mahsu- 
lotlari  shakli  va  sifatini  beigilab  berishdir.  Bu  xususiyatlar  mah-
1  Медведев  В.Ю.Научные  аспекта  дизайна.  —  СПб.:  СПГУТД,  2014. 
-  С.4.
351

---

sulotning  tashqi  belgilarini  qamrab  oladi,  shu  bilan  birgalikda 
mahsulotni  xaridor-iste’molchi nuqtayi  nazarida  ham,  tayyorlab- 
yetkazib beruvchi  nuqtayi  nazaridan bir butunlikka  olib  keluvchi 
funksional  va  strukturaviy  aloqadorligini  ham  o‘z  ichiga  oladi. 
Dizayn  amaliy  san’at  sohalarini  sanoat  olamiga  ham  tatbiq  etib, 
mahsulot  shaklini  faqat  mantiqiy  tuzilish,  maqsadga  muvofiq 
emas balki,  hissiyotlarga ta’sir etishini ta’minlaydi.
Dizayn  bugun jamiyatning  ilmiy-texnik  va  estetik  darajasini 
ham  ko‘rsatadi.  Bu  biz  kundalik  amaliyotimizda  qo‘llaydigan 
mehnat  qurollaridan  tortib,  uy  jihozlari-yu,  kommunikatsion 
vositalar televizor,  kompyuterlarda ham namoyon bo‘ladi.
Bugungi kunga kelib dizayn kirib bormagan sohaning o‘zi yo‘q. 
Shaharsozlikdan tortib,  xonadonimiz  interer  (ichki ko‘rinishi)  va 
ekstereri  (tashqi  ko‘rinishi),  transportdan  tortib,  mehnat  vosita- 
larigacha,  maishiy  turmush  buyumlar  olamidan  tortib,  liboslar, 
daftar-kitobdan  tortib,  gazeta-jurnallargacha  ularning  ishtiro- 
ki  zaruriyatga  aylanib  qolgan.  Dizayn  so‘zining  o‘zi  inglizcha 
chizish,  loyihalash  ma’nosini  anglatadi.  U  inson  moddiy  va 
ma’naviy ehtiyojlarini qondirish uchun iste’mol buyumlari olami- 
ni uyg‘unlashtirishga qaratilgan  ijodiy faoliyatdir.
Mustaqillikdan  so‘ng  aholi  turmush  darajasining  yuksalayot- 
ganligi,  estetik  madaniyatning  takomillashib  borayotganini  ku- 
zatish  mumkin.  Bunda  dizayn  katta  rol  o‘ynamoqda.  Bugungi 
dizayn  moddiy  ishlab  chiqarish  muhitini  ^estetik  qayta  qurish, 
uni  xalqimiz  manfaatlari  va  ehtiyojlariga  mos  keltirishga  xizmat 
qilmoqda.