T o sh k e n t irrig a tsiy a va q ishloq xo‘ja L ig in I

Ekoestetikaning 
XXI 
asr  taraqqiyotidagi  o‘rni. 
Insoniyat  hozir 
o‘z  tarixining  mas’uliyatli  davrida  yashamoqda.  Biz  «tabiat- 
jamiyat-inson»  munosabatlari  uyg‘unligining  yangi  rivojlanish 
bosqichiga  qadam  qo‘ydik.  Bu  tarixiy  davr  o‘z  real  imkoniyat-
1  Кант И.  Сочинения в  6 т.  Т.  5.  —М.,  Мысль,  1966.  -   С.314.
343

---

lari,  obyektiv  taraqqiyot  qonuniyatlari  bilan jamiyat  oldiga  turli 
muammolarni qo‘ymoqda.
Bulardan  eng  muhimi  tabiatni  asrashdir.  Tabiat  alohida  bir 
xalq va  millatniki  emas.  Tabiat  muqaddas  bir  dargoh,  inson  ko‘z 
ochib  ko‘rgan  dunyo,  ona  zamin,  insoniyatning  umumiy  uyi. 
Shunday  ekan  uni  avaylab-asrash,  atrof-muhitning  ifloslanishiga 
yo‘l  qo'ymaslik,  umumdavlat,  umuminsoniyat  ishidir.  Ekologik 
muammoni hal etish barcha xalqlarning manfaatlariga mos bo‘lib, 
sivilizatsiyaning  hozirgi  kuni  va  kelajagi  ana  shu  muammoning 
hal  qilinishiga bog‘liqdir.  Bu  esa  odamlarning,  xalqlar va millat- 
larning  m a’naviyatini  yuksaltirish,  tabiatga  estetik  munosabatini 
shakllantirishni  taqozo  etadi.  Negaki  voqelikka  estetik  munosa­
batda  bo‘lish  tabiatga  bo‘lgan  muhabbatdan  boshlanadi.  Tabiat 
uning  o‘zini gavdalantiruvchi barcha san’at turlari uchun bitmas- 
tuganmas  shakllar  manbayi  bo‘lib  kelgan  va  shunday  boiib  qo- 
ladi.
Inson  bilimining  ortishi,  tabiat  hodisalarining  mohiyatini 
aniqlash,  qonuniyatlarini  o‘rgana  borish,  texnikaning  taraqqiyo­
ti  inson  qudratini  oshirishi  natijasida  tabiat  ustidan  hukmronlik 
o‘rnatishga intilishi boshlandi.  Va bu salbiy oqibatlarga olib keldi. 
XXI asrga kelib tabiat va inson o‘rtasida yangicha muloqot vujud- 
ga kelmoqda.  Inson tabiatning  hukmroni  emas,  uning bir bo‘lagi 
ekanligi tabiatga nisbatan qilingan har qanday yomonlik oqibatda 
insonga  qilingan yomonlik ekanligini  anglab yetdi.
Hozirgi  zamonning  eng  katta  muammolaridan  biri  ekologi- 
ya  ekanligi,  uni  hal  etish  barcha  xalqlarning  manfaatlariga  mos 
bo‘lib,  sivilizatsiyaning hozirgi kuni va kelajagi ko‘p jihatdan ana 
shu  muammoning  hal  qilinishiga  bogliqligi  hammamizga  ayon 
haqiqat.  Xalqimiz  yaqin  o‘tmishda  boshidan  o‘tkazgan  totalitar, 
m a’muriy-buyruqbozlik tizimi sharoitida atrof-muhitga bepisand 
munosabatda  boMinib,  tabiat  boyliklaridan  ochko‘zlarcha  foy- 
dalanishga zo‘r berilgan edi.  Q ‘sha davr bizga o‘simlik va hayvo- 
not dunyosi genofondiga  salbiy ta’sirni,  biologik xilma-xillikning 
qisqarishi,  katta  hajmdagi  sanoat  va  boshqa  chiqindilarning 
ko‘payishi,  cho‘llanish,  yer va  suv  resurslari  degradatsiyasi,  Orol 
dengizi  halokati  kabi  mintaqaviy  va  global  miqyosda  yechilishi
344

---

zarur bo‘lgan muammolarni  meros  qilib  qoldirdi.  Bu  muammo- 
lar inson hamda uning  manfaatlari himoyasi,  birinchi navbatda, 
soglom  va musaffo atrof-muhitga ega bo‘lish huquqini ta’minlash 
jarayoni amalga oshirilayotgan islohotlarning  o'zagini tashkil et- 
gan 
0
‘zbekiston  uchun  atrof tabiiy  muhitni  asrab-avaylashni  va 
uni  sog'lomlashtirishni yanada  dolzarb  qilib  qo‘ydi.