T o sh k e n t irrig a tsiy a va q ishloq xo‘ja L ig in I

Ayniyat  qonuni. 
Biror  buyum  yoki  hodisa  haqida  fikr  yuritil- 
ganda, ularga xos bo‘lgan barcha muhim belgilar,  qamrab olinadi. 
Predmet  haqidagi  fikr  necha  m arta  va  qanday  holatda  takrorla- 
nishiga  qaramasdan  doimiy,  o'zgarmas  va  qat’iy  mazmunga  ega 
bo‘ladi.  Tafakkurga xos bo‘lgan bu  aniqlik xususiyati Ayniyat qo- 
nunining  mohiyatini  tashkil  etadi.
Ayniyat qonuniga k o la ,  ma’lum bir predmet yoki hodisa haqi­
da  aytilgan  ayni  bir  fikr  ayni  bir  muhokama  doirasida  ayni  bir 
vaqtda o‘z-o‘ziga tengdir.  Bu qonun formal mantiq ilmida «А—А» 
formulasi  bilan  ifodalanadi.
Ayniyat qonunining  asosiy talabi quyidagicha:  fikrlash jarayo- 
nida  turli  fikrlarni  aynanlashtirish  va,  aksincha,  o‘zaro  aynan 
bolgan fikrlarga teng  emas,  deb  qarash  mumkin  emas.  Bu  man- 
tiqiy tafakkurning  muhim  shartlaridan biridir.  Fikrlash jarayoni- 
da  bu  qonunni  bilib  yoki  bilmasdan  buzish  holatlari  uchraydi. 
Ba’zan bu holat bir fikrning tilda turli xil ifodalanishi bilan bogliq 
boladi.  Tilda  mavjud  bo‘lgan  omonim  va  sinonim  so‘zlarning 
qollanishi ham  ba’zan turli  fikrlarning  o‘zaro  aynanlashtirilishi- 
ga,  ya’ni  noto‘g‘ri  muhokamaga  olib  keladi.  Bahs-munozara ja- 
rayonida  qanday qilib b olsa ham raqibini aldash va yutib  chiqish 
maqsadida Ayniyat  qonuni  talablarini  ataylab  buzuvchilar  sofist­
lar deb  ataladi,  ularning ta ’limoti  esa sofistika  deyiladi.
0 ‘zbek xalqiga xos bolgan askiya san’atida Ayniyat qonuni ta- 
labining ataylab buzilishini so‘zlarning o‘z ma’nosida emas,  balki 
ko‘chma  ma’nolarda  qo‘llanishini  kuzatish  mumkin.  Bu  o‘ziga 
xos  so‘z  o‘yini  bo‘lib,  unda  qo‘llaniladigan  nozik  qochirimlar 
askiya  aytuvchining  mahoratini  ko‘rsatadi  va  tinglovchilarning 
kulgusiga  sabab  boladi.  Aytish  mumkinki,  hayotda,  amaliyot- 
da  tushunchalarning  turli  ma’nolarda  qo‘llanilishi  g‘arazli  yoki 
beg‘araz,  yaxshi yoki yomon maqsadlarga xizmat qilishi mumkin.
Ayniyat  qonuni  tafakkurga,  uning  barcha  elementlari,  shakl- 
lariga  xos  bo‘lgan  umumiy  mantiqiy  qonundir.  Bu  qonunning 
talablari  tafakkurning  har  bir  shakliga  xos  bo‘lgan  konkret  qoi- 
dalarda aniq ifodalanadi.