T o sh k e n t d a V l a t iqtiso diyo t u niversiteti f. T. A b d u V a X id o V, Z. A. Um arov, K. N. D ju ra y ev

3.8.Banklarda hisob kitob cheklari bo'icha hisoblashishlar
Hisob-kitob cheki - bu hisobvaraq egasi (chek beruvchi) o 'z hisobvarag'idan 
oluvchining (chek egasi) hisobvarag'iga chekda ko'rsatilgan summadan mablag'lami 
o'tkazib berish uchun bankining maxsus blankasida bankka bergan topshirig'idir. 
Chek blankalari tipografik yo'l bilan tijorat banklari buyurtmasiga ko'ra, ulaming 
faoliyati uchun etarli bo'lgan miqdorda tayyorlanadi. Bunda cheklar belgilangan 
namunadagi 0505411005 shaklda har bir bank uchun alohida bo'lgan bank nomi va 
firma belgisidan tashqari barcha zaruriy rekvizitlarga ega bo'ladi.
Chekning maksimal summasi O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki 
tomonidan, minimal summasi esa - tijorat banklari tomonidan mustaqil ravishda 
belgilanadi. Mijozlaming arizasiga binoan, 
bank tomonidan chek berilganda 
chekning summasiga 20206- "Jismoniy shaxslaming talab qilib olinguncha 
saqlanadigan depozitlar" hisobvarag'iga alohida ikkilamchi shaxsiy hisobvaraq 
ochiladi va to'lovlam i faqat shu hisobvaraqdan amalga oshiradilar. Chek omonat

---

qo‘yuvchi jism oniy shaxsning depozit hisobvarag'ida saqlanayotgan m ablag'lar 
hisobiga yoki topshirilgan naqd pul summasiga beriladi va u ikki qismdan, ya'ni 
chekning o'zi hamda uning milki (koreshogi)dan iborat bo'lib, milk chekida 
ko'rsatilgan summani tasdiqlovchi nazorat raqamlari ko'rsatilgan bo'ladi.
Chekning amal qilish muddati tijorat banklari tomonidan mustaqil ravishda 
belgilanadi. Agar chekning amal qilish muddatida bankka taqdim qilinmagan bo'lsa, 
u holda, chek summasi 29842- "Harakatsiz depozit majburiyatlari" hisobvarag'ida 
o'tkaziladi. Chek egasi amal qilish muddati tugagan chek bilan bankka murojaat 
qilgan takdirda, bank qarshiliksiz chek egasining pasporti bo'yicha chekni qabul 
qilishi va to'lab berishi lozim. Mijoz chekni berayotganda bankning javobgar xodimi 
quyidagi rekvizitlar: chek berilgan sanani, chek bo'yicha beriladigan summani raqam 
va so 'z bilan yozilishi, oluvchining familiyasi, ismi va sharifini, pasport ma’lumotini, 
chek beruvchining talab qilib olinadigan depozit hisobvarag'ini, chek bergan 
bankning xos raqami va nomini, chekning amalda bo'ladigan oxirgi sanani tekshirishi 
lozim. Shundan so'ng, uni talab bo'yicha rasmiylashtiradi va kassirga beradi. Kassir 
barcha hujjatlami tekshirib, rasmiylashtirgandan keyin hisob-kitob chekini oluvchi 
shaxsni chaqiradi, oluvchidan chek uchun to'lovni qabul qilib, oluvchiga hisob-kitob 
chekini qaytaradi va chek milkini operatsion kunining oxirigacha o'zida qoldiradi.
Hisob-kitob chekining milki raqamlari va sanalari bo'yicha to'langan yoki 
qoplangan chek taqqoslash yoki chek summasi bron qilingan 20206- "Jismoniy 
shaxslaming talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlari" hisobvarag'idan 
hisobdan chiqarish uchun bankka kelgunga qadar saqlanadi. Shundan so'ng, hisob- 
kitob cheklarining milklari bankning kunlik hujjatlar yig'm asiga tikib qo'yiladi.
Agar mijozlar tomonidan hisob-kitob cheklari bo'yicha to'lovlar amalga 
oshirilganda, ulami to'Iash tartibi quyidagicha amalga oshiriladi: tovarlar (ish va 
xizmat) uchun haq to'lashga chek taqdim qilinganda, ushbu cheklami qabul qilish 
vazifasi yuklatilgan chek ushlovchi korxona xodimining chek berishga asos bo'lgan 
hujjatini to'g'riligini tekshirib ko'rib, chek to'lovga qabul qilingandan so 'n g chek 
ushlovchi tashkilotning xodimi hisob-kitob chekining orqa tomonidan tashkilotning 
muhri va mansabdor shaxsning imzosini qo'yadi.
Agar sotilayotgan tovar (bajarilgan ish yoki ko'rsatilgan xizmat) ning qiymati 
chekning summasidan past bo'lsa, u holda, chek ushlovchi tashkilot ushbu chek 
summasining 25 foizidan oshmagan miqdoridagi qiymatini naqd pulda berishi 
mumkin. Bank tomonidan qabul qilingan cheklar bo'yicha to'lovlar quyidagi tartibda 
amalga oshiriladi, agar chek beruvchi va chek ushlovchi bitta bankda xizmat 
ko'rsatilsa, cheklar chek ushlovchining 20206- "Jismoniy shaxslaming talab qilib 
olinguncha saqlanadigan depozitlari" hisobvarag'ining krediti va 19903- "Inkasso 
qilingan 
pul 
tushumlari 
va 
cheklar" 
hisobvarag'i 
orqali 
chek 
beruvchi 
hisobvarag'ining debeti bo'yicha o'tkaziladi. Chekning asl nusxasi bankning kunlik 
xujjatlar yig'm asiga tikiladi.