T o s h k e n t d a V l a t I q t I s o d I y o t u n I v e r s I t e t I

2250
P = 16-
250
- = 7
pul birligiga teng.
U m um iy  darom ad
ft = 
2250-7
 = 
15750
  pul  birligiga teng.
K o'rinib turibdiki, sotuvchi sotiladigan bug'doy hajm ini optim al  hajm dan oshirsa, 
uning  darom adi  m aksim al  darom addan  past  boMadi.
Xuddiy shunday, sotuvchi optimal hajmdan kamroq hajmda bug'doy sotsa ham,  lining 
umumiy daromadi kamayadi.  Bu holni o'quvchi tekshirib ko'rib ishonch hosil qilishi mumkin.
Soliq  yukini  iste'molchi  va  ishlab  chiqaruvchi  o'rtasida  taqsimlanishini  tovar 
elastikligiga ko‘ra tahlili.  Elastiklik nazariyasi firm alar va davlatning iqtisodiy siyosatini 
belgilashda m uhim  qurol bo'lib  hisoblanadi.
Ma'lumki,  talab  va  taklif  chiziqlarining  yotiqligi,  ulaming  elastiklik  koeffitsiyentlari 
miqdorining qzgarishiga ko'ra o'zgaradi. Talab va taklifning elastik yoki elastik bo'lmasligi soliq 
yukining iste'molchi va ishlab chiqaruvchilar o'rtasida qanday gaqsimlanishini, ya'ni soliqning 
qancha qismini iste’molchi va qancha qismini ishlab chiqaruvchi to'lashini aniqlab beradi.
Faraz qilaylik, davlat bir-birlik tovarga m alum   /m iqdorda (o'zgarmas) soliq belgilasin. 
Bu o 'z navbatida taklif chizig'ini  S  holatdan yuqoriga  S’  -holatga siljitadi  (3.6-rasm )  .
U m um iy soliq  iste'm olchi  va  ishlab chiqaruvchi  o 'rtasid a  taqsim lanib,  o ‘z  ichiga 
soliq yuki ortiqchaligini oladi.  Ushbu soliq yuki ortiqchaligi  "O 'lik yukH bo'lib, jam iyat 
uchun  sof yo'qotish  hisoblanadi.

---

Talab chizig'i elastik b o lg an d a  (|£?|>i), soliqning katta qismini ishlab chiqaruvchilar 
to'laydi  (3.7-rasm ).
3.7-rasm dan  ko‘rinib turibdiki,  iste'm olchi to'laydigan soliqni  ifodalovchi  P
q
B E
j
P, 
t o ‘rtb u rc h ak   yuzi,  ishlab  ch io 'a ru v c h i  to 'la y d ig an   soliqni  k o 'rsatu v ch i  P2ABP0 
to 'rtb u rch ak  yuzidan  kichik.
Talab chizig'i elastik bolg an d a  (|£*|zimmasiga tushadi  (3.8-rasm ).
Bu erda,  P0B E,P, to'rtburchak yuzi  P
2
ABP0 to 'rtb u rc h ak  yuzidan katta.  Soliqning 
bu n d ay   taq sim lan ish in i  quyidagicha  izohlash  m um kin.  T alab  elastik  boMganda 
iste’m olchilar  ushbu  tovarga  narx  oshishi  bilan  o'zlarining  talabini  o 'm in i  bosuvchi 
tovarlarga o'zgartiradilar.  Agar talab elastik bo'lm asa. bunday o'zgartirish qiyin bo'ladi.
Soliqning taqsimlanishini taklif chizigMga nisbatan qaraganimizda buning teskarisini 
ko'ramiz. Taklif elastik bo'lganda, soliqning katta qismini toMash iste’molchilar zimmasiga 
tushadi  (3.9-rasm ).

---