T o s h k e n t d a V l a t I q t I s o d I y o t u n I v e r s I t e t I

Q°   = a - b -  P 
( 1 )
Elastiklikningta'rifiga  ko'ra:
к   =
q
'  • — = -/>—
—_______ =
p 
p  Q 
a - b - P  
u _ r  
A F  
AL 
b
3.5-rasm
Shunday qilib,  L nuqta talab chizig'i bo'yicha A nuqtadan  С nuqtaga harakat qilganda, 
talab elastikligi  kamayadi.  U  har doim  manfiy, absolyut qiymati bo'yicha  L C   kesmaning 
AL  kesmaga nisbatiga teng va i4Cchiziqning o'rtasida birga teng.
3.5-rasmning pastki  qismida  daromadning  narxga  bog*Iiqligi  ko‘rsati!gan
R = Q-P(Q). 
(2)
Bu funktsiya kvadratik funktsiya bo'lib, u o'zining maksimum iga  [oc]  kesmaning

---

л/)
Q °   - a - b  
p   funktsiyadan  P   ni  topsak,  р= --~У  -  b o ia d i  va  P   ni  (2)  formulaga
b
qo ‘yamiz.  N atijada  ishlab chiqarish hajmi  Q dan b o g iiq  darom ad  funksiyasini olamiz:
Bu funktsiyaning kritik nuqtasini ya'ni darom adni maksimal qiladigan  Q ni topam iz 
(buning u chun darom ad  funksiyasidan  Q b o ‘yicha hosila olib nolga tenglashtirib,C ga 
nisbatan  echib,  darom adni  m aksim allashtiradigan  Q*  ni  topam iz):
H aqiqatdan ham   3.5-rasm da, talab A B  oraliqda elastik  (
ed
 >o) va bu oraliqda talab 
m iqdorining oshishi va narxning kamayishi  darom adning oshib borishiga, talab elastik 
b o lm a g a n  B C oraliqda  darom ad  m iqdorining kam ayib borishiga olib keladi.
Shunday qilib,  agar talab elastik b o lm a sa ,  narxning o ‘sishi  darom adning o ‘sishiga, 
kam ayishi,  darom adning  kamayishiga  olib  keladi  va  bunday  holda  sotuvchilar  faqat 
narxni  o sh irish   o rq ali  d a ro m a d n i  oshirishi  m um kin.  T alab   elastik   b o lg a n d a , 
darom adning  o ‘zgarishi  narxning o ‘zgarishiga  teskari  b o ia d i  va  sotuvchilar bu  holda 
narxni  pasaytirish  orqali  darom adni  oshirishlari  m um kin.  Talab  elastik  b o lg a n d a , 
narxning pasayish  sur’atidan talabning oshish sur’ati  yuqori b o ia d i,  natijada darom ad 
oshadi.  T alab  elastik  b o lm a g a n d a   (/r„sur atidan  yuqori  b o ia d i,  bu o ‘z navbatida darom adning pasayishiga  olib keladi.
Masalan,  yil  yaxshi  kelib  fermerlar  yuqori  hosil  olganda,  ulaming  daromadi  kamayib 
ketadi, nima uchun deganda qishloq xo‘jalik mahsulotlariga bo‘lgan talab elastikligi ancha past.
X uddi  shunday,  byudjet  darom adini  oshirish  m aqsadida,  davlat  korxonalari 
m ahsulotlarining  narxi  oshirilsa,  agar  ushbu  m ahsulotlarga  talab  elastik  b o lm a sa , 
davlat  byudjetiga  tushadigan  m ablag4  kam ayishi  m um kin.  T em ir  y o l   transporti 
chi ptalarining  narxi  oshirilsa,  chiptalarga b o ig a n   talabni  kam aytiradi.  (M a’lumki, 
tem ir  y o l   chi ptalai igaboIgan  talab  elastik em as.)
Misol.  Faraz qilaylik, bug‘doyga bo ig an  talab funksiyasi quyidagi  ko'rinishda berilgan 
b o lsin :
bu  yerda  P  -  bir  pud  bug‘doy  narxi;
q
d-  bug‘doyga b o ig a n  talab hajm i,  m ln.  pud.
a) sotuvchi darom adini maksimallashtiruvchi sotiladigan bug‘doy hajmi  Q aniqlansin. 
Echish.  M asalani echish  u chun teskari  talab funksiyasini aniq-laym iz:
Sotuvchining  darom ad  funksiyasini  tuzam iz:
RmQ.!zSLmS ^.S L.