T o s h k e n t d a V l a t I q t I s o d I y o t u n I v e r s I t e t I

talab  elastikligining taqribiy qiymatini  bilishlari  kerak boMadi.
M onopol  hokimiyatga  ega  boMgan  firmalarning narxni  belgilash strategiyasi ning 
asosini iste’molchi ortiqchaligini egallash orqali qo'shimcha foyda olish usullari tashkil 
qiladi.
Iste’molchi ortiqchaligini egallash.  Faraz qilaylik,  firma barcha  ishlab chiqargan 
mahsulotlarini  bir  narxda  sotsin  ( 1 1.2-rasm).
M
I  MC
On
11.2-rasm .  Iste’molchi  ortiqchaligining  narx  va  ishlab  chiqarish  hajmiga 
bog'liqligi.
U  foydasini  maksimallashtirish  uchun  narx  Pm  ni  unga  mos  keluvchi  ishlab 
chiqarish  hajmi  Q.  ni  chekli  xarajat chizigM  bilan chekli  daromad  chizigM  kesishgan 
nuqtaga ko‘ra belgilaydi. Firma  Qm ishlab chiqarish hajmida maksimal foyda bilan ishlaydi, 
lekin firma rahbarlari foydani yanada oshirish to'g'risida o'ylaydi.  Iste’molchi ortiqchaligi 
sohasida ko'rish  mumkinki  (N M  oraliqda) ba’zi bir iste’molchilar tovami  Pm narxdan 
yuqori  narxda  ham  sotib  olishi  mumkin.  Lekin,  narx  Pm dan  yuqori  qilib  qo'yilsa, 
sotish  hajmi  kamayadi,  bir  qator  iste’molchilar  yo'qotiladi  va  olinadigan  foyda 
kamayadi.  Narx  m onopol  Pm  bo'lganda  ham  iste’molchilaming  bir  qismi  tovam i 
sotib  olisha  olmaydi,  lekin  ular  narx  Pm dan  kichik  (ammo  chekli  xarajatdan  yuqori 
bo'lgan) bo'lgan  holda tovam i  sotib oladilar.  Bunday xaridorlar ME sohaga qarashli 
bo'lib,  ulaming  ortiqchaligi  DM E soha  yuzasiga  teng.  Firma  narxni  tushirsa,  u  M E 
oraliqqa  qarashli  xaridorlarga  ham  tovam i  sotishi  mumkin.  Biroq,  bu  holda  uning