T o s h k e n t d a V l a t I q t I s o d I y o t u n I v e r s I t e t I

chapga  (b rasm)  yuqoriga siljitadi 
(St
 dan 
S'
  holatga) va xarajatlr oshganinin ko'rsatadi. 
Bozor narxi 
Pt
 dan 
P*
  ga  o 4sadi,  bozor taklifi  esa 
Qj
 dan 
Q2gp
  kamayadi.  Soliq ta'siri 
tugagandan keyin, ya ni tarmoqda yangi  uzoq muddatli  muvozanat 
(E2
 nuqta)  vujudga 
kelganda tarmoqda kamroq mahsulot  ishlab chiqaruvchi kamroq firma qoladi.
9.4.  Raqobatlashgan bozor samaradorligi
Yuqorida ko‘rganimizdek davlatning bozor mexanizmiga aralashuvi jamiyatda to liq  
yo'qotishga  olib  keladi.  Shuning  uchun  ham  davlat  o'zining  iqtisodiy  siyosatini  shlab 
chiqqanda to liq  yo‘qotishlami hisob-kitobdan chetda qoldirmasligi kerak.  Lekin, bundan 
davlatning raqobatlashgan bozorga aralashuvi har doim ham yo‘qotishlai^a olib kelaveradi 
deb  bolm aydi.  Quyidagi  ikki  holda  davlatning  aralashuvi  raqobatlashgan  bozorda 
iste'molchilar va  ishlab chiqaruvchilaming turmush darajasining o ‘sishga olib keladi.
Birinchidan,  iste'molchilar va ishlab chiqaruvchilaming harakati natijasida vujudga 
keladigan yutuq yoki yo‘qotish bozor narxida o 4z ifodasini topmasa.  bunday y o‘qotish 
yoki  yutuqlar bozorga nisbatan tashqi samara deyiladi. Tashqi samara bozoi^a nisbatan 
tashqarida ro‘y beradi. Bozorda nisbatan tashqi samaraga misol qilib ishlab chiqaruvchilar 
tomonidan atrof-muhitni  zaharlash  natijasida  vujudga keladigan jamiyat xarajatlarini 
keltirish  mumkin.  Ushbu xarajatlarni  faqat davlatning aralashuvi  orqali bartaraf qilish