Xiva xonligi va Buxoro amiriigi o ‘z siyosiy mustaqilliklarini rasman
saqlab qoldilar. Lekin ular Rusiyaning ta'siriga tushib qolgan edilar.
1886-yildan bashlab Turkiston General-gubernatorligi Rusiyaning
Turkiston o'lkasi, deb atala boshladi. U nga hozirgi 0 ‘zbekiston,
Turkimaniston, Q iig‘iziston va Tojikiston hududlari kirdi. Shunday
qilib, butun O rta Osiyo rus chorizmining mustamlakasiga aylan-
ganedi.
0 ‘rta Osiyo Rusiyaning mustamlakasiga aylantirilgandan so'ng
bu yerdajiddiy sjyosiy va iqtisodiy o'zgarishlaryuz berdi.
Siyosiy jihatdan mamlakatni boshqarish rus podshosining
ixtiyoriga o ‘tdi. Iqtisoqiy jihatdan bu yerda qishloq xo ‘jaligi
(paxtachilik) va qisman kichik sanoat korhonalari rivojlana boshladi.
Rus fabrikantlari o'zhek paxtasini arzon narxga sotib olib tashib
ketaboshladilar.
Paxtaning exsporti ko‘payishi natijasida qishloqlarda boshqa
ekinlar kamaylirilib, ko'proq paxta ekila boshladi.
Paxta uchun
yangi yerlar ham o ‘zlashtirildi. A m m o yemi ishlash tehnologiyasi
0
‘zgarmay qoldi. U eski om och va ketmondan nariga o ‘tmadi.
Shuning uchun qishloq xo‘jaligida mehnat juda og'ir edi. Bunday
og‘tr mehnat va
0
‘lkaning jazirama
issiq sharoiti kishilarning
tinkasini quritih, ulam ing salomatligiga putur yetkazardi. Aholi
o'rtasida h a rxil kasalliklar tarqalardi. Kasal odam dalada ishlay
olmasligi va paxta yetishtirib bera olmasligi ma'lum. Shuning uchun
o ‘lka ma'muriyati tibbiyot masalasiga birqadar e'tiborbera boshladi.
0 ‘rta Osiyo hududining mslarqo'lostiga o ‘tishi tibbiyot sohasida
ba’zi ijobiy natijaga ham olib keldi. Bu yerda zamonaviy tibbiy
muassasalar paydo bo ‘la boshladi. C h u n o n ch i, 1868
yilda
Toshkentda 30 o ‘rinlik harbiy lazaret ochildi. 1870 yilda uning
rtegizida 400 o'rinli gospital barpo etildi. Shu yili Samarqandda 15
b 'rin li kasalhona ochild i. 1873 yilda shu nd a y kasalhona
Kattaqo‘rg‘onda barpo etildi. Bu harbiy tibbiy muassasalar asosan
rus harbiylari va ulam ing olilalariga xizmat qilardi. Lekin o'lkada
zamonaviy tibbiy muassasaiarning paydo bo'lishining o ‘zi ijobiy
voqea edi. S o ‘ngroq aholiga xizmat ko‘rsatiuvchi tibbiy
muassasalar
ham paydo bo'la boshladi Masalan, 1890-yilda Toshkentda aholi
uchun, 2 0 o ‘rinli kasalxonaochildi. 1898-yilga kelib undagio'rinlar
soni 50 taga yetkazildi 1883-yilda Toshkentda ayollar ambulatoriyasi
ochildi. 1886-yildaesaerkaklarambulatoriyasi barpoetildi. Keyinroq
bunday ambulatoriya va kasabconalar boshqa shahariarda ham qurila
90
www.ziyouz.com kutubxonasi
boshladi. Lekin bu muassasalar asosan Rusiyadan ko ‘chirib olib
kelingan rus fuqarolariga tibbiy yordam ko'rsatardi. U lar yerli
aholini qabul qilmasdilar. Yerli aholi o ‘rtasida esa har xil kasaliklar
k o ‘proq tarqalgan edi. Yerli tabiblarning tibbiyoti Yevropa
tibbiyotidan ancha orqada edi. Shuning uchun o‘sha vaqtdagi ilg'or
o ‘zbek ziyolilari yerli aholi
uchun ham zam onaviy tibbiy
muassasalar barpo etish masalasini ko'tardilar. S h u maqsadda
aholidan 38 m ing so‘m hayriya puli* yig‘ib olindi. Toshkentning
katta boylaridan biri Orifxo'jaboy Shayxantohur dahasidagi katta
yeridan bir qism ini kasalxona qurish uchun ajratib berdi. A m m o
kasalxona qurilmadi. Yu. Otabekovning yozishicha, kasalxona qurish
uchun yig‘ilgan pulni shahar hokimi B. Yu. M edin skiy bilan
gubemator N .N . Golovachev bo'lib olib, o ‘z uylariga qimmatbaho
jihozlar sotib olibdilar Kasalxona uchun ajratilgan yerda esa politsiya
mahkamasini quribdilar.
T o s h k e n t vilo y a tid a g i T o ‘ytepa q is h lo g 'id a q u rilg a n
kasalxonaning taqdiri ham shunga o‘xshash bo‘lgan ekan. Bu yerda
qishloq oqsoqolining tashabbusi bilan 1870-
yilda aholidan pul
yig‘ib olib, maxsus loyiha asosida pishiq g'ishtdan kasalxona quriiibdi.
Kasalxona uchun Peteibutgdan kerakli jihoz va asbob-uskuna sotib
olinibdi. Am mo, kasalxona ko'p yillar ishlamay shunday turaveribdi.
C h u n k i m s podshohining Turkistondagi general-gubematori
kasalxonaga varch tayinlamabdi.
1874-yilda Toshkentda birinchi zamonaviy dorixona ochildi. U
Toshkent shahar boshqarmasi ixtiyorida bo‘ Igan ekan. So‘ng xususiy
dorixonalar paydo bo'la boshlabdi.
X X asm ing boshlarida Turkistonda xususiy tibbiy muassasalar
paydo bo'la boshladi. Chunonchi, 1908-yilda Toshkentda A.P.
Predtechenskaya ismli vrach xususiy ayollar shifoxonasini ochdi.
1909-yilda akusherka D o m in ik - Yegorova 5 o'rinli tug'm qxona
ochdi. 19 13-yilda shunday tug‘mqxonani doya ayol
Kovaleva tashkil
etdi. B un day shifoxonalar asta-sekin o ‘lkam izning boshqa
sha ha rlarid a ham paydo b o 'la boshladilar. A m m o , ular
Turkistonning o ‘sha vaqtdagi 6 milliondan iborat aholisini tibbiy
yordam bilan ta'm inlay olmas edilar.
0 ‘lkada zamonaviy tibbiy muassasalaming va dorixonalaming
paydo bo'lishi mahalliy tabiblar faoliyatiga o ‘z ta’sirini ko'rsatdi.
U la r zam onaviy Yevropa tibbiyoti
bilan qism an tanishish
Do'stlaringiz bilan baham: 
