T. N. Xojiyev 0 ‘zMUo'qituvchisi

2.  Mustaqillik davrida  davlatning yoshlarga oid siyosatini 
rivojlanishi va  uni  amalga oshirilishi
O ‘zbekistonda  mustaqillikning  dastlabki 
kunlaridan 
boshlab
365

---

Birinchi  Prezident I.A.Karimov boshchiligida amalga oshirilgan farovon 
demokratik  davlat  va  jamiyatni  barpo  etishga  yo‘naltirilgan  tub 
islohotlar  siyosatining  o'ziga  xos  xususiyati  -   bu  uning  aniq  ijtimoiy 
yo'naltirilganligi  boMdi.  Hozirgi  davrda  0 ‘zbekiston  aholisining  60 
foizdan  ortig‘ini 
yoshlar 
tashkil 
etadi. 
Shuning 
uchun 
ham 
mamlakatimizda  amalga  oshirilayotgan  barcha  ijobiy  o ‘zgarishlar 
zamirida  har  tomonlama  barkamol  -   jismonan  sogMom,  aqlan  etuk, 
nafaqat  ko'plab  bilimlami,  hozirgi  davrda  talab  katta  boMgan  kasb- 
hunarlami  egallagan,  ayni  paytda,  mustaqil  va  ijodiy  fikrlashga  qodir, 
intellektual  salohiyati  yuksak  yosh  avlod  to ‘g ‘risida  g‘amxo‘rlik 
qilishdek ustuvor maqsad mujassam ekani tabiiydir.
Mamlakatda  yuritilayotgan  kuchli  yoshlar  siyosati  o'zining 
mustahkam  huquqiy  asoslariga  egadir.  Bu  siyosat  0 ‘zbekiston 
Respublikasi  Konstitustiyasi  qoidalarida,  ushbu  sohaga  tegishli  22 
qonunda 
o ‘z 
ifodasini 
topgan. 
Mamalakatimiz 
mustaqillikka 
erishganidan  so‘ng  qabul  qilingan  dastlabki  qonun  hujjatlaridan  biri  -  
bu  1991  yil  20  noyabrdagi  “0 ‘zbekiston  Respublikasida  yoshlarga  oid 
davlat  siyosatining  asoslari  to ‘g ‘risida”gi  qonundir.  Ayni  paytda,  bu 
davrda  ko‘plab  maqsadli  davlat  dasturlari  ham  hayotga  muvaffaqiyatli 
tatbiq  etildi.  Bu  boradagi  ishlarning  yuqori  samaradorligi  davlat 
hokimiyati  va  boshqaruvi  organlari  hamda  jam oat  tuzilmalari,  shu 
jumladan,  o 'z   saflarida  5,5  million  yigit-qizni  birlashtirgan  “Kamolot” 
yoshlar  ijtimoiy  harakati,  “Mahalla”  xayriya  jam oat  fondi  va  boshqa 
tashkilotlar  o'rtasida  tobora  kengayib  borayotgan  ijtimoiy  hamkorligi 
natijasida ta’minlanmoqda.
Mamlakatda  o'sib  kelayotgan  yosh  avlodning  har  tomonlama 
rivojlanishi  uchun  barcha  qulay  shart-sharoitlarni  yaratib  berish 
borasida  olib  borilayotgan  kompleks  chora-tadbirlar  xalqimizga  xos 
xususiyat  bo'lib,  milliy  tabiatimizning  uzviy  qismiga  aylandi.  Har  bir 
oilada,  har  bir  mahallada,  eng  aw alo ,  yoshlaming  salomatligini 
ta’minlash,  ularga yaxshi  bilim  berish,  ayni  paytda yuksak m a’naviy va 
ahloqiy  fazilatlarga  ega  munosib  shaxslar  etib  voyaga  etkazish  azaldan 
muhim  masala  bo'lib  kelgan.  Mustaqillik  yillarida  ushbu  vazifalar 
O'zbekistonda  davlat  siyosati  darajasiga  ko'tarildi  va  bu  esa  barcha 
sohalarda yuksak yutuqlarga erishish imkonini bera boshladi.
Salomatlikni  ta’minlash,  uzluksiz  ta’lim  va  barkamol  yosh  avlodni 
tarbiyalash  bo'yicha  mamlakatimizda  yaratilgan  milliy  modellar  butun 
dunyoda  yuksak  baholanmoqda.  Jumladan,  2011  yilning  noyabrida 
“O'zbekistonda  ona  va  bola  salomatligini  muhofaza  qilishning  milliy

---

modeli:  “Sog'lom   ona  -   sog'lom   bola”  mavzuida  Toshkentda  bo'lib 
o'tgan  xalqaro  simpoziumda  nufuzli  xalqaro  tashkilotlar  tomonidan  bu 
borada  amalga  oshirilgan  ishlarga  yuqori  baho  berildi  va  ular  boshqa 
mamlakatlar uchun namuna sifatida e ’tiro f etildi.  2012 yilning fevralida 
poytaxtimizda  o'tgan  “Yuksak  bilimli  va  intellektual  rivojlangan 
avlodni  tarbiyalash  -   mamlakatni  barqaror  taraqqiy  ettirish  va 
modemizastiya  qilishning  eng  muhim  sharti”  xalqaro  konferenstiyasida 
O'zbekistonda yaratilgan uzluksiz ta’lim va tarbiya milliy tizimi boshqa 
davlatlar uchun namuna deb e’lon qilindi.
Mustaqillik  yillarida  demokratik  va  bozor  o'zgarishlari  talablariga 
mos ravishda ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimida tub  islohotlar amalga 
oshirildi.  Ushbu  nihoyatda  muhim  sohadagi  chuqur  islohotlar  1997-yil 
29-  avgustda  qabul  qilingan  “T a’lim  to ‘g'risida”gi  qonun,  ayni  paytda 
ko'lam i,  qamrovi  va  maqsadlariga  k o'ra  o 'ta  noyob  Kadrlar tayyorlash 
milliy  dasturi  asosida  amalga  oshirildi.  Mamlakatimizda  ta’lim  shaxs, 
jam iyat  va  davlatning  iqtisodiy,  ijtimoiy,  ilmiy-texnik  va  madaniy 
ehtiyojlarini  ta ’minlaydigan  ustuvor  soha,  deb  e ’lon  qilindi.  Mavjud 
ta ’lim  muassasalarini  davr  talablarini  hisobga  olgan  holda  isloh 
qilishdan tashqari  MDH  davlatlarida o'xshashi yo'q yangi turdagi  o'quv 
yurtlari  -  kasb-hunar  kollejlari  va  akademik  listeylar tashkil  etildi.  Shu 
tarzda  iqtisodiyot  va  ijtimoiy  sohaning  barcha  tarmoqlari  uchun  yuqori 
malakali,  raqobatbardosh  kadrlar  tayyorlashga,  yoshlarni  m a’naviy- 
ahloqiy va  har tomonlama  ijodiy  rivojlantirishga yo'naltirilgan  uzluksiz 
o'quv-ilmiy-ishlab 
chiqarish 
ta’limining 
noyob 
yaxlit 
tizimi 
shakllantirildi.
2003-yil 
1-iyulda 
O'zbekiston 
Respublikasi 
Prezidentining 
istiqbolli  yosh  pedagog  va  ilmiy  kadrlar  malakasini  oshirish  “Iste’dod” 
jam g'arm asi  tuzilib,  u  keng  ko'lam li  ishlami  amalga  oshirib  kelmoqda. 
Uning 
faoliyati 
mamlakatimizda 
ta’lim 
tizimini 
yanada 
takomillashtirishga,  barcha  hududlarda  o'quv  jarayoniga  zamonaviy 
axborot  va  pedagogik  texnologiyalami  joriy  etish,  yosh  pedagoglar  va 
olimlaming  kasbiy  bilimlari  va  ko'nikmalarini  oshirishga  yo'naltirildi. 
Oliy,  o'rta  maxsus,  kasb-hunar  ta ’limi  muassasalari  va  maktablar 
xodimlari  uchun  o'nlab  kunduzgi  va  masofaviy  ta’lim  dasturlari  ishlab 
chiqildi.  Hozirgi  paytgacha jam g'arm aning faqat  kunduzgi  kurslarida  10 
mingdan ziyod pedagog va ilmiy kadrlar o 'z  malakasini oshirdi.
Mamlakatimizning 
jahon 
maydonidagi 
nufuzi 
va 
raqobatbardoshligini  oshirish  ko'p jihatdan  yoshiaming  intellektual  va 
ijodiy  salohiyatini  yuksaltirishga  bog'liqdir.  Shu  sababli  iqtidorli
367

---

yoshlami  aniqlash  va  rag'batlantirishga,  yosh  avlodning  zamonaviy 
dunyoqarashini, 
ijodiy 
va 
shaxsiy 
xususiyatlarini 
milliy 
va 
umuminsoniy  qadriyatlar  asosida  shakllantirishga  alohida  e ’tibor 
qaratilmoqda.  Jumladan,  Zulfiya nomidagi  Davlat mukofoti  ta’sis  etildi, 
unga  o'qishda,  ijodiy  va jamoat  ishlarida  katta  yutuqlarga  erishayotgan 
qizlar munosib ko'riladi.  San’at sohasidagi  yutuqlari  uchun eng iqtidorli 
yosh  raqqosalar,  musiqachilar va xonandalarga “Nihol” mukofoti  berish 
an’anaga aylandi.
O'zbekistondagi  yoshlar  siyosatining  muhim  yo‘nalishlaridan  biri 
iqtidorli  yoshlami  ilm-fanga  keng  jalb  etishdir.  Hozirgi  davrga  kelib 
o ‘quv  yurtlari,  birinchi  navbatda  kasb-hunar  kollejlari  bitiruvchilarini 
ish  bilan  ta ’minlash  masalasiga  alohida  e ’tibor  qaratilmoqda.  Muayyan 
ishlab  chiqarish  korxonalari  va  tarmoqlar  uchun  maqsadli  ravishda 
kadrlar  tayyorlash  keng  qo‘llanilmoqda,  o ‘quv  yurtlari,  korxonalar  va 
o'quvchilar o ‘rtasida uch tomonlama shartnomalar imzolanmoqda va bu 
bitiruvchilarning  kelgusida  ish  bilan  ta ’minianishini  kafolatlaydi.  Shu 
maqsadda  kasb-hunar  kollejlarining  ish  beruvchi  korxonalar  bilan 
kooperastiya  aloqalarining  boshqa  shakllaridan  ham  foydalanilmoqda. 
Mamlakatimizda  har  yili  minglab  ish  o'rinlari  tashkil  qilinadi,  bunda 
kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlikning  rivojlanishi  muhim  o ‘rin 
tutadi.
Mamlakatda  mustaqillik  yillarida  yoshlaming  har  tomonlama 
rivojlanishi  uchun  yanada  qulay  shart-sharoit  va  imkoniyatlar  yaratib 
borildi.  Jumladan,  mustaqil  hayotga  qadam  qo'yayotgan  yosh  oilalarga 
zarur  yordam  ko'rsatish,  amaliy  rag'bat  va  barqaror  daromad 
manbalarini  shakllantirish  mexanizmini  yaratish,  ulaming  turar-joy  va 
maishiy  shart-sharoitlarini  yaxshilash  maqsadida  2007-yil  17-mayda 
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  “Yosh  oilalami  moddiy  va 
m a’naviy 
qo‘llab-quvatlashga 
doir 
qo‘shimcha 
chora-tadbirlar 
to ‘g‘risida”gi  farmoni  qabul  qilindi.  Har bir  hududda yangi  ish o'rinlari 
tashkil  etish,  yoshlami  kichik  biznes  va  xususiy tadbirkorlikka  faol jalb 
qilish,  yosh  oilalarga  o ‘z  biznesini  tashkil  etishi  uchun  mikrokreditlar 
ajratish  ishlari  kuchaydi.  Bugun  O'zbekistonda  yosh  oilalarga  ipoteka 
va  iste’mol  kreditlari  ajratish  orqali  uy-joy  sotib  olish  yoki  qurishda, 
ro'zg'orini  butlashda har tomonlama yordam ko'rsatilmoqda.
Mamalakatdagi  yoshlarga  oid  davlat  siyosati  muhim  siyosiy 
yo'nalish  sifatida izchil jarayon bo'lib,  u yoshlar mavqei  va hayoti bilan 
bog'liq bo'lgan voqelikning bosh xususiyatlarini  o'zida mujassam etadi. 
Shu  nuqtai  nazardan.  yoshlarga  oid  davlat  siyosati  siyosiy  yo'nalish

---

sifatida  0 ‘zbekistonning  mustaqillik  yillari  tarixida  yuz  bergan  hamda 
davlat  tomonidan  maqsadli  amalga  oshirilgan  yoshlarga  oid  barcha 
ijtimoiy  o ‘zgarishlar,  tub  islohotlar,  transformastiya jarayonlarini  bosib 
o‘tdi.  Ya’ni  yoshlarga  oid  davlat  siyosati  yoshlar  hayotini  demokratik 
tamoyillar  asosida  ijtimoiy  tashkillashtirish,  yoshlar  va  davlat 
o‘rtasidagi  munosabat-lami  pozitiv  asosda  qurish,  yoshlar  manfaatlari 
va  qadriyatlarining  davlat  manfaatlari  bilan  muvofiqligini  ta’minlash 
uchun  olib  borilgan  sa’y-harakatlar  va  maqsadlar  majmuini  tashkil 
qiladi.
Yoshlarga 
oid 
davlat 
siyosatining 
asosiy 
yo‘nalishlari 
quyidagilardan iboratdir:
-  yoshlaming  huquqlari,  erkinliklari  va  qonuniy  manfaatlarini 
ta’minlash;
- yoshlaming hayoti  va sog‘lig‘ini saqlash;
-  yoshlaming  m a’naviy,  intellektual,  jismoniy  va  axloqiy jihatdan 
kamol topishiga ko‘maklashish;
- yoshlar uchun ochiq va sifatli ta ’limni  ta’minlash;
-  yoshlami  ishga  joylashtirish  va  ulaming  bandligi  uchun  shart- 
sharoitlar yaratish;
-  yoshlami  vatanparvarlik,  fuqarolik  tuyg‘usi,  bag'rikenglik, 
qonunlarga,  milliy va  umuminsoniy  qadriyatlarga hurmat ruhida,  zararli 
ta ’sirlar  va  oqimlarga  qarshi  tura  oladigan,  hayotga  boMgan  qat’iy 
ishonch va qarashlarga ega qilib tarbiyalash;
-  yoshlami  axloqiy  negizlami  buzishga  olib  keladigan  xatti- 
harakatlardan, 
terrorizm 
va 
diniy 
ekstremizm, 
separatizm, 
fundamentalizm,  zo ‘ravonlik  va  shafqatsizlik  g'oyalaridan  himoya 
qilish;
-  yoshlaming  huquqiy  ongi  va  huquqiy  madaniyati  darajasini 
yuksaltirish;
-  iqtidorli  va  iste’dodli  yoshlami  qoMlab-quvvatlash  hamda 
rag'batlantirish;
-  yoshlar  tadbirkorligini  rivojlantirish  uchun  shart-sharoitlar 
yaratish;
-  yoshlarda  sogMom  turmush  tarziga  intilishni  shakllantirish, 
shuningdek  yoshlaming  bo‘sh  vaqtlarini  mazmunli  tashkil  etish  va 
yoshlar sportini ommaviy rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish;
-  yosh  oilalami  m a’naviy  va  moddiy  jihatdan  qoMlab-quvvatlash, 
ular  uchun  munosib  uy-joy  va  ijtimoiy-maishiy  sharoitlami  yaratish 
bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar tizimini amalga oshirish;
369

---

- 
yoshlaming  huquqlari  va  erkinliklarini  ro'yobga  chiqarish 
sohasida  faoliyatni  amalga  oshiruvchi  xalqaro  tashkilotlar  bilan 
hamkorlikni  rivojlantirish.
0 ‘zbekiston  Respublikasida  yoshlarga  oid  davlat  siyosati  borasida 
olib  borilayotgan  tadbirlaming  barqarorligiga  ta ’sir  etuvchi  omillami 
tahlil etish,  mamlakatimizda amalga oshirilayotgan yoshlarga oid davlat 
siyosatining  yo'nalishlarini  aniqlashtirib  olishni  talab  etadi.  Bular 
quyidagilami qamrab oladi:
1. “Barkamol avlod” yo'nalishi;
2. “O'zbekiston Respublikasi  fuqarosi” yo'nalishi;
3.  “Yoshlar va ijtimoiy himoya” yo'nalishi;
4. “Yosh oila” yo'nalishi;
5. “Yoshlar professionalizmi” yo'nalishi;
6. “Yoshlar axborot makonida” yo'nalishishi.