T me/tuit students chanel kompyuter tarmoqlari 1 Ma'ruza

5.2.
 
OSI pog‟onalari, ularning vazifasi 
Fizikaviy pog‘ona
(Physical Layer) fizikaviy kanallar (koaksial kabel, mis 
kabel, optik-tolali kabel yoki radiomuhit) orqali bitlar ketma-ketligi bilan ish olib 
boradi. Ushbu pog‗onaga ma'lumotlar uzatish fizikaviy muhitlarining, misol 
uchun, o‗tqazish polosasi, shovqindan himoya, so‗nish kabi tavsiflari aloqador.

---

t.me/tuit_students_chanel 
Fizikaviy pog‗onaning vazifalarini tarmoqqa ulangan barcha qurilmalar amalga 
oshiradi va fizikaviy muhit orqali bog‗lanish tashkil etilishini ta'minlaydi
Kanal pog‘onasi
(Data Link Layer) vazifalariga uzatish muhitining 
layoqatligini tekshirish (fizik muhit bir necha foydalanuvchilar bilan band bo‗lishi 
mumkin), xatoliklarni aniqlash va korreksiyalash mexanizmlarini yo‗lga 
qo‗yishdir. Buning uchun kanal pog‗onasida bitlar ketma-ketligi kadrlar deb 
nomlanuvchi to‗plamlarga birlashtiriladi. Kanal pog‗onasi har bir kadrni 
uzatishning to‗g‗riligini ta'minlaydi, ajratish uchun uni bitlarning maxsus ketma-
ketligi bilan o‗raydi, shuningdek nazorat ketma-ketligini kadrga qo‗shgan holda 
hisoblab chiqaradi. Kanal pog‗onasi turli topologiyadagi lokal tarmoqning ixtiyoriy 
ikki tuguni orasida kadrning uzatilishini ta'minlaydi. Kanal pog‗onasi protokollari 
tomonidan shakllanadigan topologiyalarga misol uchun umumiy shina, halqa va 
yulduz, shuningdek, ko‗priklar va kommutatorlar yordamida tashkil etilgan 
strukturalar tegishlidir. Kanal pog‗onasi protokollariga Ethernet, Token Ring, 
FDDI, 100VG-AnyLAN misol bo‗la oladi. 
 Tarmoq pog‘onasi
(Network Layer) bir necha tarmoqlarni birlashtiruvchi 
yagona transport tizimini tashkil etish uchun xizmat qilib, ushbu tarmoqlarning 
oxirgi tugunlari o‗rtasida ma'lumot uzatishning turli xil tamoyillarini qo‗llashi va 
ixtiyoriy aloqa strukturasiga ega bo‗lishi mumkin.
Tarmoq miqyosida ma'lumotlarning uzatilishi muvofiq kanal pog‗onasi bilan 
amalga oshiriladi. Tarmoqlararo ma'lumotlarni yetkazib berish, ma'lumotlarni 
uzatish marshrutlarini tanlash kabi masalalarni yechadi. Tarmoqlar marshrutizator 
deb nomlanuvchi maxsus qurilmalar bilan o‗zaro bog‗lanadi. Tarmoq pog‗onasi, 
shuningdek turli texnologiyalar uyg‗unligi, yirik tarmoqlarda adresasiya 
masalalarini ham hal qiladi. U ma'lumotlarni adresasiyalash va mantiqiy manzil 
hamda nomlarni fizik manzillarga aylantirishga javob beradi. Ushbu pog‗onada 
paketlar kommutasiyasi va ortiqcha yuklanish kabi tarmoq trafigi bilan bog‗lik 
bo‗lgan masala va muammolar ham hal qilinadi 
Tarmok pog‗onasining ma'lumotlarini paketlar (packets) deb atash qabul 
qilingan. Tarmoq pog‗onasida paketlarni yetkazib berishni tashkil qilishda «tarmoq 
raqami» tushunchasidan foydalaniladi. Bu holda qabul qiluvchining manzili katta 
qismi-tarmoq raqami va kichik kismi – ushbu tarmoqdagi tugun raqamidan iborat 
bo‗ladi.
Tarmoq pog‗onasida ikki xil protokollar ishlaydi. Birinchi turi – tarmoq 
protokollari – tarmoq orqali paketlarning harakatini yo‗lga qo‗yadi, ikkinchisi – 
yo‗nalish axboroti almashuvi protokoli yoki marshrutlash protokollari (routing 
protocols). Ushbu protokollar yordamida marshrutizatorlar tarmoqlararo 
bog‗lanishlar topologiyasi to‗g‗risida axborot to‗playdilar.
Transport pog‘onasi
(Transport Layer). Transport pog‗onasining asosiy 
vazifasi paketlarni xatosiz, dastlabki ketma-ketlikda, yo‗qotishlarsiz va 
ikkilanishlarsiz kafolat bilan yetkazib berishdir. Ushbu pog‗onada ma'lumotlar 
qayta taxlanadi: uzunlari bir necha paketlarga ajratiladi, qisqa paketlar esa 
birlashtiriladi. Shu orqali tarmoqdan paketlarni yuborish samaradorligi oshiriladi. 

---