T k 1Kommunikativ

3.Yangi mavzu bayoni:17 daqiqa
Quruqlik-havo muhitining o‘ziga xos jihatlaridan biri,bu muhitda yashovchi tirik organizmlar quruqlikda harakatlangani bilan, ulam in g hayoti bevosita havo muhiti bilan ham b o g ‘liq. Havo gazlar aralashm asidan iborat. Havo tarkibida gazlar miqdori nisbatan doimiy bo`lib, 78,08% i azot, 20,9% i kislorod, 1%i inert gazlar, 0,03%i karbonat angidrid gazlaridan tashkil topgan. Atmosfera tarkibidagi kislorod taxminan bundan 2,5 mlrd yil oldin hosil bo`lgan. Bu jarayonda quruqlik va suv muhitidagi o‘simliklarda sodir bo`ladigan fotosintez jarayoni muhim ro`l o ‘ynagan. Karbonat angidrid va suv ishtirokida o`simliklar hujayrasida organik m oddalar hosil boladi va atmosferaga kislorod ajralib chiqadi. O'simliklar, hayvonlar va aerob mikroorganizmlar uchun havo zarur omillardan biri hisoblanadi. Tuproq hayvonlar harakatlanishi uchun substrat vazifasini o ‘taydi, o‘sim liklar esa ildizlari yordam ida tuproqqa birikadi, suv va unda erigan mineral tuzlam i shimadi. H avoning zichligi suvnikidan ancha past ,(havoda uchadigan hayvonlar bundan mustasno). Havo zichligining past bo`lishi quruqlikda atmosfera bosimining nisbatan past bolishini belgilaydi (760 mm simob ustuniga teng). Undan tashqari, havoning shaffofligi suv muhitiga nisbatan ancha yuqori Quruqlik-havo muhitida yorug`lik kuchliroq ta’sir qiladi, harorat va namlik geografik hudud, yil mavsumi va kunning turli vaqtlariga b o g ‘liq holda juda o ‘zgaruvchan. Havo massalari gorizontal va vertikal yo‘nalishlarda harakatlanishi tufayli yana bir ekoiogik omil shamolni keltirib chiqaradi. Havoning bevosita ta’siri ekologik jihatdan ahamiyatga ega emas. Shamol yordam ida changlanadigan o ‘sim liklar anemofill (yunoncha «anem os» - shamol, «filiya» - yaxshi k o ‘raman) o ‘sim liklarda evolutsiya jaray o n id a bir qancha m oslanish belgilari paydo bo'lg an . Havo oqimlari hayvon va o‘simliklarning Yer yuzi bo‘ylab tarqalishiga imkon beradi. Shamol o‘simlik urug‘lari va mevalarining uzoq masofalarga tarqalishini ta ’minlaydi Tuproq muhiti. Yer po‘stining g‘ovak, unumdor yuza qatlami tuproq deyiladi. Tuproq iqlim va biologik omillar ta`sirida hosil bo‘lgan. Qattiq tuproq zarralari orasida havo va suv b o‘ladi. Tuproq muhitida yashovchi organizmlar edafobiontlar (yunoncha «edaphos» - tuproq, «biontos»- yashovchi) deb ataladi