Т и б б и ё т о л и й би л и м го Х л а р и талабалари у ч у н



Download 6,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/66
Sana25.03.2022
Hajmi6,26 Mb.
#508499
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   66
Bog'liq
1 4938311353505939722

цороз
 
учун тур идиш ва д еворга у р н а тл л га н
ш к а ф булиш и к е р ак . Ёти б д а в о л а н а д и г а н к а с а л л а р учун 
к а р а в о т н и н г 
у сти га кутариб ту ш и р и л ад и ган с т о л л а р
к е р а к б улади . П а л а т а д а , хонада усти ри л ад и ган г у л л а р
ва д е в о р л а р г а 1— 2 та тасвирий с а н ъ а т н а м у н а л а р и д а н
осиб цуйиш ^ а м м а ц е а д г а мувофицдир.
П а л а т а л а р ва у м у м а н булимда ^ а в о ^ а р о р а ти н и ней- 
тиш а с б о б л а р и ё р д а м и д а м у ъ т а д и л л а ш т и р и б туриш к е ­
рак . Умум ж а р р о ^ л и к б ули м ларин и нг 
п а л а т а л а р и д а
^ а р о р а т 20° С, б о л а л а р б у л и м л а р и д а эса 22° С атрофи- 
д а у ш л а б т у р и л а д и . Д авонинг нисбий н амлиги 55— 60 
фоиз, ^ а в о ^ а р а к а т ч а н л и г и секундига 15 м атроф и да бу­
л и ш и к е р ак . Б у л и м д а г и ^ а м м а п а л а т а л а р табиий ёруг- 
л и к б и л ан яхш и ёри ти л иш и керак, д е р а з а л а р ж а н у б г а , 
ж а н у б и - ш а р ц ёки ж а н у б и -р ар б га оч илган булиши керак^
www.ziyouz.com kutubxonasi


П а л а т а э ш и кл ар и д а д ав ол овч и в рач ва з^амширанинг 
исми, отасининг исми ва ф а м и л и я с и ёзи б ^ у й и лг а н бу­
л и ш и керак.
М едицина з^амширасининг пости унинг иш жойн б у ­
либ, у п а л а т а д а г и л а р г а яхш и куриниб т у р а д и г а » ж о й д а 
булиш и, анестезиология, 
реа н и м а ц и я б у л и м л а р и д а эса 
б евосита п а л а т а д а ж о й л а ш и ш и керак. 
П о с т дори-дар- 
м он л ар, асбоблар, п ар в ар и ш в о си тал ар и в а з^уж ж атлар 
^ у й и ла д и ган ш к а ф л а р бил ан ж и ^ о з л а н и ш и ке рак.
Х>амшира постда у ти р г ан и д а унга х а м м а п а л а т а л а р
я х ш и куриниб туриши керак.
П ос т столида телефон, си г н ал и за ц и я стол л а м п о ч к а с и
б ули ш и керак. Ойна т а г и д а р еж и м в а п а р ^ е з к у р с а т и л -
ган к а с а л л а р руйхати, те м п е р а т у р а в а р а г и , к а л е н д а р ь , 
ай ри м ку р с а т м а л а р
( м а с а л а н , ум р о в ости венасига 
1\уй и лган ка тетерга ^ а р а б бориш, 
а н а л и з г а м а т е р и а л - 
л а р н и олиш ту г р и си д а ), б ем о р л ар н и з^ар х и л тек ш и ри ш - 
л а р г а , й ул-йури^лар ва о п е р а ц и я л а р г а т а й ё р л а ш крпда- 
л а р и булиши лозим.
Б у н д а н таш цари, постда д о р и л а р , з^арорат улчагич, 
ш п ате л, б ан к ал ар , ^ о го зл а р , и си тгичлар, ош к озонн и
ювиш ва шира олиш учун и ш л а т и л а д и г а н р е з и н а н а й л а р
(зонд) булиши керак. П ост ёнида тар о зи , буй у л ч а ги ч , 
хол о д и л ь н и кл ар туради. А ва Б р у й х а т и д а г и
д о р и л а р
м у о л а ж а хонасида сейф да с а ^ л а и и ш и к е р а к . 
Ш к а ф д а
а н а ф и л а к т и к шок з^олатида ё р д а м бери ш учун м у л ж а л ­
л а н г а н д ори л ар туриши з ар у р .
К а с а л кишининг з^амширани ч а ^ и р и ш и ё р у г л и к ёки
товуш сигнали о р к а л и а м а л г а о ш и р и л и ш и к е р а к .
Б е м о р л а р д ам о л ад и га н ж о й з а л ^ и с о б л а н а д и . Унга
1— 2 та диван, ж у р н а л столчаси, сту л л а р , г у л л а р ва руз- 
н о м а - ж у р н а л л а р булиши к е р ак . А гар те л е в и з о р у р н а т и б
ва д е в о р л а р г а тасвирий с а н ъ а т а с а р л а р и н а м у н а л а р и д а н
осиб ^уй и лса яна з^ам к у р к а м б улади .
В р ач ла р н и н г иш жойи о р д и н а т о р л а р х о н а с и д и р . Б у н ­
д а з^ар хил з^ужжатлар т у л д и р и л а д и . С т о л л а р , с т у л л а р , 
китоб ва кийим-кечак учун ш к а ф , ю в и н ад и г ан ж о й , ойна- 
д а н т а п щ а р и бу ерд а 
китоб ж а в о н л а р и б у л и ш и к е р ак . 
Э ъ л о н л а р
тах т а ч а с и д а н а в б а т ч и л а р р у й х а т и , 
з^афтада 
ки л ин и ш и лозим б улган о п е р а ц и я л а р , б е м о р л а р н и т е к ­
ш и ри ш ва д ав о л аш н и н г з^ар хил с х е м а л а р и б у л и ш и к е ­
р а к . О рд и н а то р л а р хон аси га були м а м а л и й ф а о л и я т и н и
www.ziyouz.com kutubxonasi


<цилинган о п е р а ц и я л а р сони, асосий к а с а л л и к л а р б у й и ­
ч а , 5?лим ^ о л л а р и сони, бир неча йил д ав о м и д а в а охирги 
йил, к в а р т а л л а р б и лан ) курсатувчи стендлар, д и а г р а м - 
м а л а р на бошца кур с атки ч ла р н и цуйиш м а ц с а д г а муво- 
ф и цд и р.
К итоб
ж а в о н и г а ж а р р о ^ л и к д а н , 
ан естезиология ва 
р е а н и м а ц и я д а н асосий ц у л л а н м а л а р
цуйилиши керак. 
Б у л и м д а ф о т о а п п а р а т ва бош ца илм билан ш у г у л л а н и ш
учун к е р а к л и н а р с а л а р булиши керак. С толда ойна таги- 
д а ^ а м м а х од и м ла рн и н г тулиц манзилго^и ва телефон- 
л а р и б у л и ш и ш арт.
С т о л д а г и гу л л а р ва д ев ордаги тасвирий с а н ъ а т наму- 
•налари х о н ага ф а ц а т г и н а ж он л и ру^ б аги ш л ай д и . Езув 
м а ш и н к а с и , телефон ва 
селектор врач лар ишини осон- 
л а ш т и р и ш учун х и зм а т цилиши шарт.
О п ер а ц и о н б лок операцион зал , оп ерац и яд ан олдинги 
хон а, н а р к о з хонаси, 
стерилизацион хона, м а т е р и а л л а р
хонаси, ас б о б -у с к у н а л а р хонаси ва бошца ё р д ам ч и хона- 
л а р д а н и борат. О пераци он блок ж а р р о ^ л и к булимининг 
ю р а г и д и р , шунинг учун цам унга ало^ида, к а т т а т а л а б - 
л а р ц у й и л ад и . У п а л а т а л а р д а н ал о^и д а а ж р а т и л г а н чек- 
к а д а ж о й л а ш и ш и керак.
Д о зи р ги за м о н ж а р р о х л и к б ули м л арид а, о д а т д а , нк- 
к и т а б и р -б и р и д а н а ж р а т и л г а н операцион з а л булиши ке­
рак , 
б у — тоза ва йирингли 
к а с а л л и к л а р н и оп ерац и я 
к и л а д и г а н з а л л а р д и р . О п ераци он з а л — бевосита оп ерац и я 
ц и л и н а д и г а н ж ой д ир. 
О пераци он за л 100 у р и н л и ж а р - 
р с ц л и к були м и учун 40 м2 ли кенг, ёрут хона б у л и ш и ке- 
р ак . Х он а д ев о р л а р и к а ф е л ь билан цопланган, ш и п л а р и
мойли б уёц б и л ан б уял и ш и , поли ,%ам к а ф е л ь п л и т а л а р и
б и л а н ц о п л а н г ан були ш и керак.
О п е р а ц и я
ц и л и н ад и ган х он ад а доимо ^ а р о р а т 20— 
22° С б у л и ш и лози м . О п ер а ц и я хонасида о п ер ац и я столи, 
-ёритгичлар, б а к т е р и ц и д л а м п а л а р эса д ев о р га ёки шип- 
га о с и л г а н б ули ш и к е р ак . О п ераци я олди хонаси ^ам ш и - 
р а в а ж а р р о ^ н и н г о п е р а ц и я г а
тай ёрл ани ш и учун мул- 
ж а л л а н г а н . С тер и л и за ц и о н х он ад а ж а р р о х л и к ас б о б л а р и
ва э р и т м а л а р н и с т е р и л л а ш учун м у л ж а л л а н г а н стерили- 
з а т о р л а р у р н а т и л а д и . А сбоб -ускунал ар (ин струм ентал) 
хо н а с и
ж а р р о х л и к
ас б об -ускун ал ари ни с а ц л а ш
учун 
м у л ж а л л а н а д и , б у е р д а у л а р м ахсус о й н а ва н д ш к а ф л а р - 
д а с а ц л а н а д и . М а т е р и а л хонасида операцион оц ли ц л ар, 
б о г л о в м а т е р и а л л а р и (с а л ф е т к а л а р , ш а р ч а л а р . тампон- 
л а р ) , т и к и ш м а т е р и а л л а р и сте рили зац и я учун т а й ё р л а - 
н ад и.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Б о г л а ш хонаси — борлаш лар, ай ри м м у о л а ж а ва к и ­
ч ик о п е р а ц и я л а р утказиш га м у л ж а л л а н г а н махсус ж и -
^ о з л а н г а н
булмори д аркор. 
Б о г л а ш хонасининг б и т т а
боглов столи га 15 м2 майдон турри келиш и керак.
Х ул оса ^и л и б айтганда, ю ц орид а ке лти ри л ган т а л а б -
л а р г а б иноан нормал ш а р о и тл ар ста ц и о н ар б у л и м л а р и - 
да т а ш к и л этилса, беморнинг яхш и д а в о л а н и б к е т н ш и га
имкон б ерад и .
Ж А Р Р О ^ Л И К К А С А Л Л И К Л А Р И Д А Б И Р И Н Ч И Т И Б Б И Й
ЁРДАМ КУ Р С АТ И Ш
Т у с а т д а н а в ж ол адиган OFHp к а с а л л и к л а р ва б а х т с и з
^ о д и с а л а р (жароз^атлар, з а ^ а р л а н и ш л а р , куйиш, кон ке- 
тиши, э д ш д а н кетиш ва з;. к.) инсон з^аётида доимо у ч р а б
ту р ад и . Б у н д а й з^олларда ш ош илинч тиббий ё р д а м кур- 
с а ти ш т а л а б ^илинади ва буни з^ар бир киши у д д а л а й
ол иш и керак.
К,исца м у д д атга з^ушдан кетиш — бош м и яд а ^он
ай л ан и ш и н и н г уткир етиш м овчилиги о ^ и б а т и д а со д и р
б у л а д и . Б у н д а й з р л а т одам к;аттш^ ч а р ч а г а н д а , к у р к ^ а н -
да, з^авоси орир хонада б у л га н д а юз б еради. Б у х о л а т
купинча кам ^он , ю эдмли к а с а л л и к л а р д а н энди т у з а л г а н
б е м о р л а р д а кузатил ади . Б у н д а б ем орн и нг боши а й л а н а -
ди, 
кунгли айнийди, к-уз олди ^орон ри лаш и б
з^ушини 
йуцотади. Бем ор ранги кескин о к а р и б , б а д а н териси с о ­
ву^ тер б и л ан ^опланади, о ё ^ -1$ л л а р и совийди, т о м и р
уриш и тез ва кучсиз булиб ц олади . О д а т д а х у р у ж 2 0 — 
40 секун д д ав о м этади ва бемор .\уш ига ке ла д и . Б у н д а й : 
з^олЛарда беморнинг ёстигини олиб ^ у й и л а д и , к а р а в о т и -
нин!' оёк томони кутариб цуйи лади . Д е р а з а н и очиб, бе-- 
мор куй л аги ни н г ё^ а л ар и еч и лади , юзига, к у к р аги га с о ­
ву^ 
сув п ур кал ад и , 
н овш ад ил 
спирти 
ш и м д и р и л ^ а н
п а к т а 'Х и д л а т и л а д и . Т а д б и р л а р с а м а р а б е р м а с а , 
в р а ч
ч а^ и р и л а д и .
'Шок суЗи инглпз тнлида турткй д еган м а ъ н о н и ан г- 
л а Й Д и . Б у а т а м а ш артли р а в и ш д а
келиб ч икш н и х а р
хил 'i^aTop у х ш а ш клиник з^блатларни б и л д и р а д и . 
Ш о к
ор^аниЗмнинг асосий хаётий ф у н к ц и я л а р и б у л м ш п цон 
ай л ан и ш и ва н а ф а с олишнинг б у зи л и ш и б и л ан б ел ги л а -- 
нади. К линик а м ал и ё тд а карди оген , 
а н а ф н л а к т и к , к у й “- 
иш, ж а р о д а т ва б ош ^а шок т у р л а р и у ч р аб т у р а д и .
Ж а роз^атд ан келиб ч и ^ а д и ган ш о к к а т р а в м а т и к шок,- 
цон йу^отиш, oFpHi^, кон ск злан иш , т у ^ и м а л а р д а н су р и л- 
гай ' парчаланиш - м а х су л о т л а р и д а н заз^арланиш к а б и
2*
19
www.ziyouz.com kutubxonasi


о м и л л а р са б а б б у л а д и . Т рав м а ти к ш о к д а п а т о ф и зи о л о ­
г и к у з г а р и ш л а р асосини гиповолемия т а ш к и л эт а д и , б ун ­
д а о р га н и зм д а а й л а н а ё т га н цон ми^дори кескин к а м а я -
ди. Б у н га ж а в о б а н орган и зм д а к а т е х о л а м и н л а р ( а д р е н а ­
лин, н о р ад р ен ал и н ) 
иш лаб ч и^ариш кескин кучаяди. 
У л а р к а п и л л я р
i
^
oh
ай лан и ш ига б евосита т а ъ с и р этиб, 
■бунинг н а т и ж а с и д а к а п и л л я р олди с ф и н к т е р л а р и ёпила- 
ди, к а п и л л я р о р т и сф и н ктерл а ри эса к енгаяд и. Микро- 
ц н р к у л я ц и я н и н г б узи л и ш и метаболи зм н и нг б у зи л и ш и га 
•олиб келади ва 
цонда куп м и ^д о р д а сут ки слотаси 
;йигилади (а ц и д о з).
Т р а в м а т и к ш ок бос^ичли ж а р а ё н булиб, ун д а эректи л 
в а торпид ф а з а л а р и ф а р ц ^илинади.
Э ректи л ф а з а ж а р о ^ а т д а н кейин б ирд ан р и в о ж л а н а - 
ди ва бунд а б е м о р д а у зи га ва атроф д аги в о ^ е а л а р г а тан- 
ки дий м у н о с а б а т .й у ^ о л а д и . Тери ранги о ^ а р г а н , томир 
у риш и те зл а ш га н , цон босими нормал, б а ъ з а н ю ^ори б у ­
л а д и . Э ректи л ф а з а 10— 20 минут д ав о м э тад и в а торпид 
ф а з а г а утади.
Т орп ид ф а з а д а беморнинг цон босими т у ш а д и , i $ 3fo- 
.лиш к а р а х т л и к б и л а н ал м аш и нади . Ш ок д и н а м и к ж а р а ­
ён булиб, енгил босцичида д а в о л а н м а с а , у огир боск;ичга 
утади. Биринчи ёр д ам :
1) н а ф а с й у л л а р и н и т о за л а ш ва ^ а в о ути ш и ни таъ - 
м и н л а ш ; 2 ) т а и щ и ^он кетишини ту хтати ш ; 3) огри^сиз- 
л а н т и р и ш ; 4) и м м о б и л и зац и я; 5) тез ф у р с а т д а касал хо- 
н а л а р г а ет к а зи б бориш .
Крн кетиш и ички, т а ш ^ и ва яш ири н б ули ш и мумкин. 
И ч ки цон кетиш и о р га н и зм б у ш л и ц л ар и г а ^ок кетгандя, 
т а ш ц и ^он кетиш и бутунлиги б узилган тери ва ш и лли^ 
ц а в а т л а р д а н о в д а н д а ,
яш ирин цон кетиш и и ч а к л а р д а н
цон к е т га н д а сод и р б улади .
М е ъ д а д а н цон к е тган д а цон цусиш к у за т и л а д и . У 
м е ъ д а ва ун и кки б а р м о ц ичак яр а си н и н г ас о р ати ёки 
ж и г а р к а с а л л и к л а р и н и н г асорати с и ф а т и д а ю з а г а ч и т а ­
ли. 1\ о н куп к е т г а н д а беморнинг а^в ол и ан ч а ём он л аш а- 
ди. У нинг д а р м о н и ^урийди, куз ол ди ^ орон ги л а ш ад и , 
б ош и а й л а н а д и , ку^нгли айнийди, куп т а ш н а б у л а д и ва 
^ а т т о ^ и с ^ а м у д д а т г а ^уш идан кетиш и м ум к ин . Б е м о р ­
н и н г ран ги о ц а р г а н , томир уриши т е з л а ш г а н , кучсиз. 
Б у н д а й л о л л а р д а т е з д а врач чацириш к е р ак . В р ач кел- 
гунча беморни ёт^ и зи б , меъда со^аси га музли 
хал та ча 
ц^йиб, унга д о р и -д а р м о н , 
о в ^ а т б е р м а с д а н тинчланти- 
р и ш г а ^ а р а к а т ц и л и ш керак. И ч а к д а н цон к е т га н д а ах-- 
л а т г а цон а р а л а ш н б келиш и ёки а х л а т урн и га i^oh кели-
www.ziyouz.com kutubxonasi


ши мумкин. Б ем орни ури н га ётцизиб, цорнига совуц 
н а р с а цуйиш керак. А хлатини врач ке лгу н ч а с а ц л а ш
ке р ак.
У п к ад ан цон ке тган д а ориздан оч ц изи л ран гли ку- 
пиксимон цон й утал билан а ж р а л и б чиц ад и . Б у у п к а
силида, у с м ал ар д а, 
ю р а к порогида ва ц атор бронх к а ­
с а л л и к л а р и д а учрайди. А гар цон кетиш и кучли булса,. 
кетаётга н цон бронхл арн и беркитиб ц уй м асл и ги учун'б е- 
морни цорнига ётцизиб, к а р ав о тн и н г оёк; томонини 40— 
60 см б а л а н д цилиб к у та р и б цуйилади.
А гар беморнинг а^воли у н ч а л и к огир б у л м а с а , унинг 
цад ди н и б а л а н д цилиб у т ц а зи л а д и . Б е м о р г а муз б у л а к - 
ч а л а р и ютиш, совуц сув ичиш, туш со ^ а с и г а м у зл и хал* 
та ч а цуйиш тавсия цилиниши керак.
Ж А Р Р О Х Л И К Б Е М О Р Л А Р Н И О П Е Р А Ц И Я Г А Ч А Б У Л Г А Н
Д А В Р Д А П А Р В А Р И Ш К И Л И Ш
Б у л и м д а беморни 
н ав ба тчи д а м ш и р а ц аб у л цилиб 
о л ад и , цайд этади, яъ ни исми ш ариф и н и, о и л а в и й ацво- 
лини, касбини, тур ар ж ой и ва иш ж о й и ни ёзиб цуяди. 
Кейин бемор п а л а т а г а ж о й л а ш т и р и л а д и , ти бб и й цамш и- 
ра бемор туш ганлиги туррисида п а л а т а в рач и га , тун да 
н ав ба тчи л и к ц илаётган н ав б а тч и
в р а ч г а х а б а р б ер ад и . 
К а с а л л и к тарихи янги ту ш га н к а с а л л а р п а п к а с и г а солиб 
цуйилади. 
Кичик тиббий д а м ш и р а беморни унга а ж р а ­
тилган ж ойга ж о й л а ш т и р а д и .
Бем орнинг а к с а р и я т вац ти т у ш а к д а ути ш и ни ^исобга? 
олиб уни цулай ва тоза т у ш я к билан т а ъ м и н л а ш керак.. 
Темир ка р ав о т осон ю вилади , уни д е з и н ф е к ц и я л а ш осон. 
К ар ав о тн и беморга ^ а р то м о н л а м а я ц и н л а ш и ш к е р а к л и -
гини ^исобга олиб ва ён и даги к а р а в о т д а н к а м и д а 1,5 м 
м а с о ф а д а цуйиш керак. К а р а в о т н и у ёки б у том он га су- 
риш учун у ри лд ара кч али б ули ш и к е р а к . Б е м о р г а TyuiaiK- 
д а >;ар хил ф ункционал ц о л а т л а р бери ш учун ф у н к ц и о ­
н ал к а р а в о т л а р д а н ф о й д а л а н и л а д и . К а р а в о т ён и да ст о л - 
ча булиш и шарт.
Б ем о р л а р н и н г уринбош а н ж о м л а р и в а к и й и м -кеч ак - 
л а р и ц а ф т а д а бир м а р та, гигиеник в а н н а д а н кейин а л й ш - 
т и ри л а ди . Айрим ^ о л л а р д а з а р у р а т б у л г а н д а , бир неча 
м а р т а али ш ти ри лади . Б у л и м д а о ц л и ц л а р бир к е ч а -к у н - 
д у з г а етарли д а р а ж а д а р а м л а н г а н б у ли ш и к е р а к .
У ринбош ан ж о м л а р и н и , 
айн иц са 
ofhp
б е м о р л а р г а
ти бб и й ц ам ш ира а л и ш ти р ад и . 
У р и н б о ш л а р н и а л и ш т и -
ри ш н ин г >^ар хил у су л л а р и бор. Б е м о р г а ю ри ш рухсаг-
www.ziyouz.com kutubxonasi


э ти л г ан булса, кичик тиббий з^амшира ё р д а м и д а унинг 
у з и а л и ш ти р и ш и мумкин. Т у ш а к д а ётадиган б е м о р л а р г а
уни ал и ш ти р и ш ^ийинрсщ. 
Бунинг уч^н ч онш абни бош 
том он н дан ураб, ю м а л а т и б оё^ томонидан ол ин ади . Тоза 
чойш абни бинт каби икки томонидан ур аб беморнинг 
д у м г а з а с и таги д ан у т к а зи л а д и , кейин бош ва оёц томо- 
нига ц а р а б ёйилади. Уринбош ан ж ом лари н и икки киши 
ал и ш т и р а д и .
Б ем о р н и н г куйлагини алиш тириш учун б ел и д ан б о ш ­
л а б к у й л а к к у та р и л и б турилади, буйиига келтириб, цул- 
-лари б а л а н д г а к у т а р и л а д и
ва к у й л ак эз^гиётлик бил ан
б о ш и д а н чик;ариб олинади. Кейин ц у л л а р и д ан ч и ^ а р и л а - 
ди. К ий и нти ри ш тес кари т а р ти б д а а м а л га ош и ри лади : 
•олдин ен гл ар и ки й гизи лади , кейин бошидан у т к а з и л а д и
в а б ем ор та ги г а ёйилади. А гар беморнинг кули жароз^ат- 
л а н г а н б улса, а в в а л беморнинг 
сор
цулидан, кейин ж а - 
роз^атланган ^ у л и д а н ечилади.
O f h p к а с а л л а р д а терини п ар в ар и ш цилиш га алоз^ида 
-а^ам и ят б ери ла ди . Узи юра ол ад иган б е м о р л ар з^ар к у ­
ни э р т а л а б
ю в и н ад и л ар, ти ш лари н и
т о з а л а й д и л а р ва 
з^афтада бир 
м а р та гигиеник ван на 1^абул ц и л а д и л ар . 
Т.ушакда ётган б е м о р л ар
б а д а н терисини з^ар куни де- 
зи н ф е к ц и я л о в ч и
э р и т м а л а р
билан арти л ад и . Э ри тм а 
<5улмаса, терини и ли ^ сувда з^улланган л а т т а б и л ан ар- 
тиш мумкин.
Т и бб и й з^амшира беморнинг бурун, ^ у л о ^ л а р и ва куз- 
л а р и н и з^ам п а р в а р и ш л а б бориши керак. Б ем о р тумов 
б у л с а унинг рум олчаси н и тез-тез алиш тириб тури ш к е­
рак . Б ур у н ^ а н о т л а р и г а в азел и н суртилади. К,Ул о К бур- 
м а л а р и н и , унинг орцасини илиц сувда совунлаб ю вилади 
ва t^ypyi^ к;илиб а р ти л ад и . К узни з^ар куни юз ю ваётган- 
Да ю в и л ад и . Б у н д а б о р а т кислотанинг э р и т м а с и д а н фой- 
д а л а н и ш мумкин. Д а м ш и р а я н а сочлар т о зал и ги н и на- 
-зорат ^и л и б бориш и ке рак. Огир к а с а л л а р бош ини 7— 8 
к у н д а к а м и д а бир м а р т а ювиш керак.
^ а м ш и р а бем орн и нг чотини юва били ш и керак. 
Ю в и ш д а к а л и й п е р м а н г а н а т ёки б ош ^а д ези н ф екц и ял ов- 
чи э р и т м а л а р и ш л а ти л а д и . Бунинг учун корн ц ан г в а п а х ­
та к е р а к б у л а д и . Б е м о р таги га (тогорача) судно куй и ла- 
ди. Ч а п ^ у л г а э р и т м а тул д и р и л ган кузачани , унг цулга 
ю щ м с н з л а н т и р и л г а н п ахта 
^истирилган ^ис^ич (корн- 
>цанг) ол иб ж и н си й о р г а н л а р н и о р ^ а ч и ^а р у в теш иги то- 
мон ю в и л ад и , кейин i^ypy^ п а х та билан а р ти л ад и .
• 
Б е м о р л а р н и в а н н а д а чумилтириш учун уни 
бемор 
у т и р г у н ч а сув б и л ан тул д и ри ш керак. Сув з^ароратининг
www.ziyouz.com kutubxonasi


бир хи л б ули ш и учун уни а р а л а ш т н р и б тури лад и . З а и ф -
л а ш г а н б е м о р л а р учун 
яри м ван н а тай ё р л а н а д и , я ъ н и
бемор у ти р г ан д а сув оёц лари н и ва 
цорнининг п астк и
цисмини кум иб туриши керак. А гар беморга в а н н а та- 
ц иц л ан ган б улса, уни душ га ту ш и р и л а д и . Бунинг учун 
в ан н а га т а х т а цуйилиб 
бемор ун га у тц ази л ад и . У лар' 
в ан н а д а ги каби бош цисмидан 
б о ш л а б ю в интирилади. 
Ювиниб б у л га н д ан кейин б е м о р л а р г а куй л ак, лозим,. 
пайпоц, ш и п п а к ва х а л а т б ери ла ди .
Х о л си зл ан ган беморларни о в ц а т л а н т и р и ш учун а в в а л
у л ар га ц улай хол ат яратиш к е р ак . Б е м о р л а р н и ^ам ш и - 
ра о в ц а тл ан ти р а д и . Бундай б е м о р л а р н и н г бошини кута- 
риб тури либ цошицча билан бутца ёки суюц о в цат б е р и ­
лади. Сув м ахсус и ди ш ларда ичи ри лади . Айрим л о л л а р ­
д а б ем о р л ар н и бурундан 
м е ъ д а г а у т к а з и л г а н
р е зи н а
н а й л а р (зо н д л а р ) орцали о в к а т л а н т и р и л а д и .
П а р ^ е з бил ан д ав ол аш н и нг а ^ а м и я т и катта. У б и р и н ­
чи п а в б а т д а бемор организмипи хи м и явий ва м е х ан и к
Ж1ц а т д а н
э^тиётлаш ни кузд а тутнб, 
айрим о р г а н л а р
функциясини т и к л а ш ёки о р га н и зм учун е ги ш м а й д и г а н
озиц м ац с у ло тл а р и н и бериш д е м а к д и р . 
П а р ^ е з л а р н и н г
ту р л ар и куп:
Б Е М О Р Л А Р Н И К Л И Н И К Т Е К Ш И Р У В Г А Т А Й Е Р Л А Ш
Б е м о р л а р н и ка салхон ад а 
б ули ш вацтини ки сц арти - 
риш ва ж а р р о х л и к фаоллигини ои ш ри ш учун о д а т д а ре- 
ж а л и б ем о р л ар ам булатори я йули б и л ан те к ш и р и л и ш и
керак. Энг куп учрайдиган 
к а с а л л н к л а р д а тек ш и ри ш - 
>шнг умумий схсмасини иш л аб чикиш м а ц с а д га м у в о ф и к
ва у л а р м и н и м ал ёки м а к си м ал ц а ж м д а б ел г и л а н а д и .
Р е ж а л и оп срати в д а в о л а ш г а
мух гож б улга н к а с а л - 
л а р г а м а ж б у р и й ва махсус т ек ш и р и ш т у р л а р и б ел ги л а - 
иадй. Текш ириш нинг м а ж б у р и й мин им ум и умум ц аб у л
килинган тек ш и риш
(куздан кечириш , п а л ь п а ц и я , п е р ­
куссия, а у с к у л ьта ц и я ) билан бир ц а т о р д а ц у й и д аги л а р - 
ни уз ичига ол ад и : 1) цоннинг ум умий а н ал и зи ; 2 ) сий- 
дикнинг умумий 
анализи; 
3) цон 
босимини у л ч а ш ;
4) 
к у к р а к
к а ф а с и
о р г ан л ар н н н н г 
рентген оскопи яси
(айрим х о л л а р д а ) ; 5) кон г р у п п а си ва р е зу с -ф а к т о р н и
а н и кл аш .
К ей ип ч ал ик биринчи учтя тектпиршпни к е р а к б у л г а н - 
д а ёки х ар
7— 10 кунда т а к р о р л а н а д и . 
Р е н тг ен о л о ги к
текш и риш к у к р а к к аф аси о р г а н л а р и к а с а л л и к л а р и би- 
л а н огриган ёки т у н г а ш убха цили п ган о д а м л а р ва про-
www.ziyouz.com kutubxonasi


ф и л а к т н к м а ^ с а д л а р д а 1 йил м обайнида ун дан утм аган
б е м о р л а р г а б е л г и л а н а д и . Ун икки ёш га т у л м а г а н б ем о р ­
л а р п р о ф и л а к ти к рентген куригидан у т к а зи л м а й д и .
Еши 50— 60 д а н
ош ган беморларни текш ириш нинг 
м а ж б у р и й м иним умига э л е к тр о к а р д и о гр аф и я
ва т е р а ­
певт к он сул ьтац и яси киритилади. 
Крнни текш ириш
д и агностик ан ин г энг 
муз^им б у ли м л а р и д а н
биридир. 
Конни тек ш и риш ни н г 
учта 
асосий 
й унал иш и бор: 
а ) б акте р и о л о ги к ва серологик; б) б иохимиявий; в) мор- 
ф о л о ги к текш и риш . Тиббий з^амшира беморни ого^лан- 
тириб, а н а л и з г а ^он олингунча овк;атлан м аслик к е р а к ­
л игини та й и н л а б ^уй и ш и керак.
Умумий а н а л и з учун од атд а бармоь^ учидан, го^о цу- 
л о ^ солинчоридан 
i
^
oh
олиш кифоя. И гн а ёки чечак лан- 
цети 2 —2,5 мм ч у ^ у р л и к к а санчилади, биринчи 
i
^
oh
том- 
ч иси пахта б и л а н арти л ад и . Э ри троц и тла рн и н г чукиш 
тезлиги, гемоглобин, лейкоцитлар, э р и тр о ц и тла р н и т ек ­
ш ириш учун кейин ч и а д а н
i
^
oh
том ч и лари ол инади. Д ар 
б и р м у о л а ж а д а н кейин бармоь; э ф и рга з^улланган л ат т а
-билан арти б т у р и л а д и . К,он олиб б у л и н ган д а н кейин бар- 
м о ^ учи э ф и р г а ^ у л л а н г а н п ах тага у р а б ^уй и ла ди ва 
бем о р г а барм оц н и к а ф т г а зич т а ^ а б тури ш тай и н лан ади , 
ш ун д а ^он тез т у х т а б ^олади.
Сийдикни т е к ш и р и ш б у й р а кл ар н и н г аз^воли билан 
•функциясини а н и ^ л а б бериш дан т а ш ^ а р и бонл^а орган- 
л а р в а с и с т е м а л а р д а к а с а л л и к (ж игар, м од д а алмаши- 
нуви к а с а л л и к л а р и ва б од щ ал ар) бор-йуцлиги турриси- 
д а фикр ю ри ти ш га з^ам имкон б еради. Ш у муносабат 
б и л а н сийдик а н а л и з и д ав о л ан и ш га келган >;ар бир б е ­
морни ум ум а н т е к ш и р и ш д а н утка зи ш н и н г муз^им тарки- 
>бий ^исми з^исобланади. Сийдик а н ал и зи учун э р т а л а б к и
к о н ц е н тр л а н га н си й ди к порцияси ол инади.
К а т т а ё ш д а ги о д а м бир кеча-кун дузда 1 л дан 1,8 л 
т а ч а сийдик а ж р а т а д и , бу урта з^исобда 1,5 л ни таш ки л
э т а д и . М ул с у ю ^ л и к и чи лган да сийдик м и ^д ори куп аяди
;ва о д а м i^ypyi^ о в ^ а т л а р билан о в ^ а т л а н г а н д а , шунинг- 
.дек ичи к е т г а н д а з^амда куп т е р л а га н д а сийдик мицдори 
•кам аяд и.
Б у й р а к ф у н к ц и я с и Зи м ницкий усули буйича текши- 
р и л г а н д а б ем о р о д а т д а г и ч а о в ц а т л а р б и л ан о в ^ атл ан и б
т у р га н и з^олда бир кеча-кундуз сийдигини х а р 3 соатда 
ало^ида-алоз^ида 
п о р ц и я л а р з^олида 
йигиб бориши к е ­
р а к . С и й д и к 
й и р и ш
учун кичик тиббий з^амшира олдин- 
д а н б ем орн и н г исми ш ариф и , п а л а т а номерини, идиш- 
« и н г т а р т и б н ом ери н и ёзиб и д и ш л ар г а ёпиш тириб ^уяди.
www.ziyouz.com kutubxonasi


С а к к и з порциянинг )\ар бирида си й ди к мицдори ва нис- 
б ий зичлиги у л ч а б курилади.
Б Е М О Р Н И Н Г МЕ Ъ Д А - И Ч А К С И С Т Е М А С И Н И
Р Е Н Т Г Е Н О Л О Г И К Т Е К Ш И Р У В Г А Т А Й Е Р Л А Ш
Б уи га 
рентгеноконтраст м о д д а л а р н и н г
цизилунгач, 
м е ъ д а , ун икки б ар м о ц ичак, ингичка в а йугон и ч а к л а р
о р ц а л и юбориб рентгенологик т е к ш и р у в д а н у т к а зи ш ки- 
ради . Бу тек ш и ри ш ла р беморнинг м е ъ д а ва ичагини а х ­
л а т ва елдан халос цилиш га ц а р а т и л г а н м ахсус тайёр- 
г а р л и к д а н кейин а м а л г а ош и ри лади . Б е м о р текш и рув ара- 
ф а с и д а д а г а л ов цат 
(цора нон, к а р т о ш к а , бодом, у р и к
в а б ош ц алар) 
ем асл и ги ке р ак. К ечцурун в а тек ш и ри ш
куни э р т а л а б ичакни т о з а л а ш м а ц с а д и д а тозал о в ч и э^уц- 
н а (к ли зм а) цилиннши керак. Т ек ш и р и ш а р а ф а с и д а ва 
ш у куни ичакда ел ^осил булиш и (м етео р и зм ) нинг о л д и ­
ни олиш 
учун сурги дори б ер и лм ай д и . 
М е ъ д а д а куп 
су ю к л и к йигилиб ц олга н д а уни бир неча кун д а в о м и д а
ювиб бориш керак. И ч и л ган кон траст (дори) м о д д а л а р
о д а т д а йутон и ча кка бир ке ч а -к у н д у зд а н кейин у т а д и ва 
ш у н и н г учун уни ^уцна ц и л м а сд ан т е к ш и р и ш ке рак.
А гар бемор т ек ш и р и ш га яхш и т а й ё р л а н г а н б улса, 
рен тген ол огик метод д и а гн о с ти к а учун ц и м м а т л и м а ъ л у - 
м о т л а р беради.
УТ ПУФАГИ ВА УГ П У Л Л А Р И Н И Р Е Н Т Г Е Н О Л О Г И К
Т Е К Ш И Р И Ш Г А Т А Й Е Р Л А Ш
Х олецистография — ж и га р н и н г йоднинг ай р и м бирик- 
м а л а р н н и цондан сингиб, у л а р н и ут б и л а н а ж р а т и б чица- 
р и ш цобилиятига в а у т п у ф а г и д а й н ги л и ш и га ас ослан - 
ган.
Х олецистографияни икки хил усул б и л а н т а й ё р л а ш
м ум кин : кечцурун бир м а р т а ва б у л и б -б у л н б ц а б у л ци- 
л и ш йуллари. О д а т д а шу м а ц с а д д а й опагност, осбил, 
х ол ев и т ва бошца д о р и л а р и ш л а т и л а д и .
Х олеграф ия ут й у л л а р и н и
рен тген ол огик т е к ш и р и ш
у су л и д и р . 
Ю цоридаги т е к ш и р и ш л а р н и н г я х ш и н а т и ж а
■бериши учун б ем орл арн и ту гр и т а й ё р л а ш н и н г а ц а м и я т и
к а т т а .
Т екш и риш дан 15—20 соат ва 1 — 1,5 с о а т ол д и н б е м о р ­
га тозаловчи ^уцна цилинади, чунки и ч а к а х л а т ва е л д а н
холи булиш и керак.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Ж А Р Р ( Д Л И К Б Е М О Р Л А Р Н И О П Е Р А Ц И Я Г А Т А Й Е Р Л А Ш
О П Е Р А Ц И Я ВА Б О Р Л А Ш Х О Н А Л А Р И Д А Г И И Ш Л А Р
О п е р а ц и я цилиниш и к е р ак б улган беморнинг жуда> 
^ а я ж о н л а н и ш и табиий. О п ераци я найтидаги огри^ни ку- 
тнш, о п е р а ц и я д а н кейинги д а в р д а ёр д ам га м у ^ т о ж л и к
туйруси бем орн и руз^ан эзад и.
Б у н д а й з^олларда хар бир беморга ал о^и д а ёндашиш. 
керак. 
Айрим ^ о л л а р д а тиббиёт ход им лари к а с а л л и к ­
нинг ^ а ^ и ^ и й хав ф и н и б емордан яш и ри ш га м а ж б у р б у ­
л а д и л а р . Б у н д а в рач бем орд ан касал л и гин и яш ири б у н ­
га б е л г и л а р и у х ш а ш
б улган б ош ^а х ав ф си зр о ^ к а сал - 
ликни ай ти ш и ке рак.
О д а м
о р и з
буш лири да куп сонли м и кроб л ар булиб,. 
б у л а р о р а с и д а к а с а л л и к ц у зг а т а д и га н л а р и з^ам б у л а д и . 
Б у н д а й м и к р о б л а р сони тиш кариеси да, милк ш а м о л л а - 
ш ида ва с у р у н к а л и тон зи л л и тда купаяди. Б у с у р у и к а л и
инф екц ия р е в м а т и зм , неф ри т каби купгина а с о р а т л а р г а
олиб кели ш и мумкин.
}\ар ^ а н д а й оп ерац и я инсон орган и зм и учун з^ам р у -
з^ий, з^ам ж и см о н и й жароз^ат булиб, унинг з^имоя 
крби- 
лияти ни ан ч а су сай тиради . Ш унинг учун хам о п ер ац и я- 
д ан кейинги д а в р д а и л га р и булган «мудрое» инф екц ия 
р н в о ж л а н и б к е тад и ва ку п л а б а с о р а т л а р г а олиб к е л и ш и
мумкин. 
М и л к ва т и ш л а р и д а к а с а л л и к л а р и булган б е ­
м о р л а р о п е р а ц и я д а н олдин стом атологда д а в о л а н и ш л а -
рн к е р ак . О п е р а ц и я ^и лин и ш и л ози м булган з^амма б е ­
м о р л а р г а э р т а л а б ,
кеч^урун ва о в ^ а т д а н кейин о г и зн н
чай иш з а р у р л и г и ц и у ^ ти р и ш керак.
О п е р а ц и я д а н олдин 
беморнинг меъда-и чак си с т е м а - 
сини т о з а л а ш ке рак. А гар бемор ичаги, м еъдаси о п е р а ­
ция п а й т и д а т у л а б улса, о п ер ац и я д ан кейин цорин д а м
б ули б, 
у л а р д а 1\Он ай л ан и ш и бузилади, инфекция ри- 
в о ж л а н и б и чак д ев о р и д ан т а ш ц а р и га чициши мумкин.
М е ъ д а ва и чакн ин г д а м булиши ю рак ва уп ка систе- 
м аси н и н г .\ам ф ун кц ияси н и б узади. Бу эса, уз н ав б а ти - 
д а, ]^орин буш лири а ъ зо л а р и н и н г i\OH билан т а ъ м и н л а н и - 
шини ё м о н л а ш т и р а д и . О п ер а ц и я м еъда-и чак си стем аси- 
д а
б а ж а р и л а ё т г а н б улса, 
у л а р д а ги
м о д д а л а р
^орин 
б у ш л и г и г а туш и б , корин пардаси н и ял л и г л а н т и р и ш и
мум к ин . О п е р а ц и я п ай ти д а м еъдани н г тул а булиш и нар- 
к о з д а кун ги л анниб, кусиш п ай ти д а огиз о р ^ а л и н а ф а с
й у л л а р и г а утиб, уни беркитиб цуйиши (а сф и кси я) га 
о л и б к е л и ш и мумкин.
М е ъ д а д а н о в к а т н и н г и ч а к л а р г а утиши 
( э в а к у а ц и я )
www.ziyouz.com kutubxonasi


б у з и л м а г а н ^ о л л а р д а о п е р а ц и я г а т а й ё р л а ш учун у л а р г а
о п е р а ц и я куни ов ^ат ейишни ман цилиш нинг узи кифоя 
ц ил ади . Агар м еъдадан о в ^ а т э в а к у а ц и я с и б у зи л ган б у л ­
са, 
оп ерац и яд ан олдин 
суриб ол инади. 
Б ун и н г учун 
йугон м е ъ д а зондидан ва к а т т а ш п р и ц д ан ( Ж а н е шпри- 
ци) ф о й д а л ан и л ад и . М е ъ д а д а ^ую ц о в ^ а т ц о л д и ^ л а р и ва 
ш и л л и ц булса, унн ювиш к е р а к б улади . Б у н д а й л о л л а р ­
д а ш п ри ц урнига зонд учига к а т т а ш и ш а в орон к а кий- 
ги зи л ад и .
Б е м о р л а р н и оп ерац и яга т а й ё р л а ш д а у л а р н и н г б а д а н
тернсини т а й ёр л а ш к а тта а ^ а м и я т г а эга, чунки тери бур- 
м а л а р и д а , теш и к ч а л а р и д а к у п л а б м и к р о б л а р т у п л а н га н
б у л а д и ва уларн и нг оп ерац и я я р а с и г а ту ш и ш и н ин г о л д и ­
ни олиш мумкин. Ш унинг учун ^ а м б е м о р л а р н и о п е р а ­
ц и я .а р а ф а с и д а чумилтириб, ки й и м ла ри н и а л и ш т и р и л а д и .
О п ер а ц и я куни бемор соч л ари , тн р н о ^ л а р и олиниб, 
соц ол-м уй л ов лари ^ирилади. О п е р а ц и я д а н бир кун олдин 
бемор умумий 
ванна ^ а б у л цилади . Д а р бир беморни 
ч ум илтн ри ш учун ваннани иссиц су в д а м о ч а л к а в а ч утка 
б н л ан ю вилади. М о ч а л к а ва ч у т к а л а р н н ц а й н а ти б сте- 
р и л л а ш т ав си я ^илинади.
В ан на ю вилган дан кейин уни 3% ли лизол э р и тм а си
б и л а н д ези н ф ек ц и я л ан ад и ва 
э р и т м а илиц сув б и л ан
чай иб т а ш л а н а д и . Б ем орни ч у м и л т и р и ш д а н о л ди н ван- 
наи и 3 7 —38° С ли илиц сув б и л а н 2/3 ц исм и гача тулди- 
р и л а д и . Ю виниш да б еморга ё р д а м бери б унинг териси- 
нинг р ан ги дан ва айниь^са ум ум и й а,\вол и дан х а б а р д о р
були б туриш керак. Ю виниш ч оги д а тер ва кир т у п л а - 
н ад и ган ж о й л а р (ц^лти^, б а р м о ц о р а л а р и . чов, буйин, 
о ё ^ л а р ва 
к.) ало>;ида э ъ ти б о р б и л ан т о з а л а н а д и .
У м ум ан беморларни о п е р а ц и я г а
т а й ё р л а ш н и н г • ма- 
■^аллий, умумий ва махсус т у р л а р и ф а р ^ цили н ад и.
М а ^ а л л и й та й ё р га р л и к о п е р а ц и я
м а й д он и н и н г сте- 
ри лли ги ни кузд а тутади. О п е р а ц и я майд он и
а т р о ф и д а
кенг ^илиб сочлар цирилади. М а с а л а н , к у р и ч а к я л л и г - 
л а н г а н д а (аппендицит) цорин олди н ги д ев ори н и н г (цов 
со^асини ь^ушиб) 2/3 ^исми ц и р и л ад и . Терини ж а р о ^ а т -
л а м а й д и г а н утки р у с та р ад ан
ф о й д а л а н и ш ва о п е р а ц и я
куни э р т а л а б цириш керак, чунки о п ер ац и я а р а ф а с и д а
ц ири лган б улса, терининг ке си лга н ж о й л а р и д а н и н ф е к ­
ция туш иб, 
йиринглаб кетиш и ва о п е р а ц и я н и кечи кти - 
рнш га с а б а б булиши мумкин. 
Соч ^ и р и л г а н д а н кейин 
терини спирт, диоцид ёки б о ш ц а а н ти сеп ти к э р и т м а б и ­
л а н а р ти ш керак.
Умумий т а й ёр га р л и к м у^и м ^ а ё т и й ф у н к ц и я л а р н и
г
www.ziyouz.com kutubxonasi


н о р м а л л а ш т и р и ш г а ц ар ати л ган булиб, х и р у р г б и л ан
анестези олог уни б и р га ^ а л цилади. Б у у р и н д а у тган ав- 
л о д х и р у р гла р и н и н г куза ти ш л ари н и келтириб утиш л о ­
зим, у л а р бем орн и нг а^в о л и га ц араб о п е р а ц и я г а курсат- 
м а л а р цуйиш ган. К и р ш н е р операц и яд ан кейинги а с о р а т­
л а р х ав ф и к а т т а
б улганлигидан 

ё ш г а ч а булган 
б о л а л а р д а в а 70 ёш д а н ош ган к и ш и л а р д а р е ж а л и о п е р а ­
ц и я л а р у т к а зи ш н и т а в с и я цилмас эди. С ем и з к и ш и л а р д а
к а т т а о п е р а ц и я л а р б а ж а р и ш ^ам хавфли. Инсон организ- 
мининг ички и м к о н и ятл ар и н и
ан ицлаш учун содда, шу 
б и л а н б ирга е т а р л и д а р а ж а д а яхши м а ъ л у м о т б е р а д и ­
ган с и н а м а л а р
(Ш тан ге, Генча ва б о ш ц а л а р ) 
таклиф' 
цилинган.
Ш тан ге си н ам а си
(н аф а с олиб, тутиб ту р и ш вацти)'
20 с д а н ка м ёки Генча синамаси (н а ф а с ч и ц ари б тутиб 
т у р и ш ) 12— 10 с к а м б улса, бу ю р ак -то м и р л ар , н аф ас 
о л и ш
си сте м ал ар и н и н г
функционал 
и м к он и ятл ари н и
п астл и гин и б ил д и риб , н аркоз ва оп ер ац и ян и н г хав ф и
к а т т а э к а н л и ги д а н д а л о л а т беради.
С а н и т а р и я ва гигиеник ж и ^ а т д а н о зо д а цилиш тула 
па цисман б улади . Т у л а са н и тари я и ш ловид а р е ж а л и опе­
р а ц и я а р а ф а с и д а бемор тирноцларини олиш и, душ ёки 
в а н н а ц аб ул цилиб оп ерац и я цилиниши к е р а к булган со- 
>$ани айницеа т о з а л а б ювиши керак. Б ем о р оп ер ац и яга 
т а й ё р л а н а ё т г а н п а л а т а поли, ^ а м м а н ар са кечцурун хло- 
рам и н н и н г 0,5% ли эритм аси билан арти л и ш и , ш а м о л л а - 
ти ли ш и ва у л ь т р а б и н а ф ш а нурлар б и л а н н урлан тири л и- 
ш и ке рак.
К и см ан с а н и т а р и я ишловини шош илинч о п е р а ц и я л а р - 
д а н олдин а м а л г а ош и ри ла ди . У тирноц л арн и олиш, ц ул- 
ни, оёц л арн и ва т а н а н и н г бошца и ф л о сл ан ад и га н цисм- 
л а р и н и ге к с а х л о р а н суспензиясида ^ у л л а н г а н сочиц б и ­
л а н арти ш н и в а о п е р а ц и я м айдонидаги сочни кириш ни 
у з ичига о л а д и .
О п е р а ц и я а р а ф а с и д а бемор с а к л а ш учун соати, узук- 
л а р и
ва б о ш ц а ’■цимматбахо н а р с а л а р и н и
топш иради. 
П р е м е д и к а ц и я д а н олдин бемор ковугини б уш ати ш и , ку- 
зо й н а к , о л и н а д и г а н протез тиш ларини ол иб уларн и п ал а- 
т а д а цолд и ри ш и к е р а к .
К И Ч И К Т И Б Б И Й Х А М Ш И РА Н И Н Г О П Е Р А Ц И Я ВА БО РЛ А И 1 
Х О Н А Л А Р И Д А Г И И Ш И
»
А с еп ти к а — о п е р а ц и я ёки м у о л а ж а ч оги да микроб- 
л а р н и н г я р а г а ту ш и ш и н ин г олдини о л и ш г а ц а р а ти л га н
www.ziyouz.com kutubxonasi


* ю р а-тад б и р л ар йигиндисидир. Я р а г а т е г а д и га н з^ар ^ан - 
д а й н арса стерил булиш и ке рак. ^ а т т о , б а ж а р и ш ж а р а -
ё н и д а тери бутунлиги б у зи л м а й д и га н (м е ъ д а ш и расин и
о л и ш , меъдани зонд билан ювиш, к л и з м а л а р в а 
к.) 
м у о л а ж а л а р з^ам асептик ш а р о и т л а р д а б а ж а р и л и ш и
к е р ак .
А септика ш ахсий гигиенага риоя ^ и л и ш д а н б о ш л а н а - 
д и . И ш га келиб ки йим ларни а л и ш т и р и ш к е р ак . Х а л а т , 
^ а л п о ц ч а ёки рум ол ч а ю вилган, д а з м о л л а н г а н булиш и, 
беморнинг ки й им бош лари ва унинг т у ш а г и м у н т а з а м ра- 
в и ш д а али ш ти ри б турилиш и ке р ак. Ж а р р о з у ш к б у л и м и ­
д а п а л а т а ва б о г ла ш хон ал ари н и з^улланган л а т т а б и л ан
тез-тез артиб, йигиштириб тури ш к е р а к . Х о д и м л ар н и н г 
йулини п а р в а р и ш л а ш г а алоз^ида э ъ т и б о р бери ш к е р ак . 
И ф л о с иш ларни ц у л ^ о п л а р д а б а ж а р и ш ш а р т. Сочни цал - 
по^ча ёки рум ол ч а билан ёпиш керак.
Огиз-бурунни бекитиб т у р а д и г а н 4— 5 ц а в а т д о к а д а н
ти ки л га н ни^об тутиш, оп ерац и я, б о г л а ш хонаси, м уола- 
.жа х о н а л а р и д а гапириш ни, юриш ни ч е к л а ш м и к р о б л а р - 
нинг а ж р а л и б чикиши ва ул ар н и н г я р а г а туш иш имко- 
ниятини кескин к а м ай ти р ад и .
В а^ти -в а^ти билан (з^ар 10— 15 к у н д а ) з^аводан, х о ­
д и м л а р ^ул п дан, томогидан э к м а олиш к е р а к б улади .
Ж А Р Р ОХ , Л ИК Б Е М О Р Л А Р Н И Б АЪ З И Б И Р О П Е Р А Ц И Я Л А Р Д А Н
К Е Й И Н Г И Д А В Р Д А П А Р В А Р И Ш К И Л И Ш . У Л А Р Н И О Л И Б
Ю Р И Ш ( Т Р А Н С П О Р Т И Р О В К А ) К О И Д А Л А Р И
Б ем о р л а р н и б у л и м д а олиб 
юриш у су л л а р и н и д а в о - 
ловчи врач белгилайди. Б у эса б ем орн и нг у м ум и й аз^во- 
л и г а б огли ^ булиб, з а м б и л д а , ю м ш о ^ курси, к у р с и -зам - 
■билларда, 
ц у л л а р д а олиб ю ри ла ди . 
Б е м о р н и , а й н и ^ с а
огир ётган б ем о р л ар н и олиб юриш нинг э н г осон ва КУ- 
л а й усули — з а м б и л д а олиб ю риш у су л и д и р . Б е м о р л а р -
иинг зам б и л д а г и з^олати узи учун ^ у л а й б у л и ш и (к а с а л - 
нинг м и ж ози га, ш и к а стл ан и ш т у р л а р и г а , оги р -ен ги л л и - 
гига боглиц) керак. Б е м о р л а р н и к а р а в о т д а н з а м б и л г а
и к к и та ходим 
к ^ та р и б ё тц и зад и — б и ри боши, 
буйин, 
к у к р а к соз^аларидан к у тарса, 
иккинчиси бел в а сон со- 
з^аларидан к ^ та р ад и . Б е м о р л а р н и ол иб ю р и ш д а бир хи л 
горизонтал з^олатда с а ^ л а ш г а з^аракат ц и л и н ад и . З и н а - 
п ояд ан пастга олиб ту ш и ш д а за м б и л н и н г ол д и н г и ^ис- 
мини анча кутарил ад и . З и н а п о я д а н ю ^ о р и га о л и б ч и ^ и ш - 
д а э са беморнинг бош ^исми ол ди н га б у л и б , з а м б и л н и н г
п астк и кисмн к^та ри ли б текис з^олатга э р и ш и л а д и .
www.ziyouz.com kutubxonasi


Ь^орин б уш лири о р г ан л ар и д а г и о п ё р а д и я л а р д а н кейин 
п а р в а р и ш , у т к а з и л г а н операциянинг огир-енгиллиги ва 
^ а ж м и г а б о гл и ц б у ла д и . К,иёсан оддий о п е р а ц и я л а р (ут­
кир аппендицит, ч у р р а л а р , ут пуфагини олиб т а ш л а ш — 
х о л е ц и с т э к т о м и я л а р в а б.) д ан кейинги п ар в ар и ш п рин­
ц и п л а р и ц у й и д а ги л а р д и р : бемор оп ерац и я хон аси д ан
п а л а т а г а ол иб к е л и н г ан д а н сунг уни янги т а й ё р л а б цу- 
йилган то за у р и н г а ёстицсиз ч ал ц а н ч ас и г а ётцизиб цу- 
й илади. Н а р к о з д а н кейинги д а в р д а б е м о р л а р д а кусиш 
пай до б ули б, цусуцнинг н а ф а с й у лл а р и га тицилиб цол- 
м а сл и ги чораси н и кури ш ж у д а му^имдир. ^ у с и ш белги- 
л а р и пай до б у л с а , 
тиббий д а м ш и р а беморнинг бошини 
бир ёнга б у р а д и , д а м ш и р а олди н дан т а й ё р л а б куй и лган
т о з а сурп б и л а н б еморнинг o f h 3 буш лигини арти б ол ад и
в а д а р ^ о л в р а ч г а м а ъ л у м цилади.
О п е р а ц и я д а н кейинги д а в р д а огрицца царш и кураш
к а т т а а ^ а м и я т г а эга. Б у н д а й ^ о л л а р д а орриц ц олдиради- 
ган, ти н ч и т а д и г а н д о р и -д а р м о н л а р бую рилади. 
М урак- 
к а б о п е р а ц и я л а р д а н сунг, айницса ичак ва меъданиНг 
бир цисмини о л и б
т а ш л а ш , ж и г а р
о п е р а ц и я л а р и д а н
с у н г б е м о р л а р р е а н и м а ц и я булимига у тк а зи л и б и ш ен си в
д а в о л а ш ч о р а л а р и а м а л г а ош и ри лади . 
Б у хи лдаги б е ­
м о р л а р д а куп и нча бурун — м е ъ д а зонди цолд и ри лади . 
Д а м ш и р а з о н д д а н чиц ад и ган а ж р а л м а л а р н и н г таб и ати н и
к у за ти б , ч и ц а р и л г а н сую цлик мицдорини цайд цилиб бо- 
рад и . З о н д ти ци л и б цолм аслиги учун л а Р 3— 4 с о а тд а
н атри й х л ори д н и н г*озроц мицдордаги изотоник э р и т м а ­
си б и л а н ювиб т у р и л ад и . Зонд, ун дан яш ил рангли ши- 
л и м ш и ц чициш и т у х там агу н ч а 
48— 72 со атгач а с а ц л а б
ту р и л а д и . З о н д яхш и и ш л аб турган булса, ичиш учун оз 
м и ц д о р д а сув б ери ш мумкин. О ги зд ан овцат б ер и ш д ан
о л дй н в р ач ^ а м ш и р а н и ого^лан ти риб цуяди ва у т к а з и л ­
ган' о п е р а ц и я н и н г т а б и а т и г а
ц а р а б тегишли 
схемани 
б у ю р а д и . К,орин б у ш л и ги о р ган л ар и д а г и о п е р а ц и я л а р д а н
кеиин куп и нча и чак ц овузл оц л ари г а з л а р т у п л ан и ш и д ан
д а м
б у л и б ке тад и . М етеоризм огриц туриши, 
н а ф а с
ц и й и н л а ш и б ц оли ш и б и л ан д а в о м этад и, М ете ори зм н и н г 
олди н и о л и ш в а у н г а царш и кураш м а ц с а д л а р и д а кисло- 
родни н а ф а с г а ол д и р й б туриш ва вацт-вацти билан ^ а р
2—^3 ,с о а т д а турри и чак буш л иги га 15— 50 минутгача г а з
у т к а з у в ч и п ай цуйиш керак.
{К,орин б у ш л и г и д а г и йирингли ж а р а ё н л а р м у н о са б а тн
б и л а н ц и л и н га н о п е р а ц и я л а р а к с а р и д р е н а ж Цуйиб цуй- 
и ш ,‘р е з и н а н а й л а р ёки д ока т а м п б н л а р цолдириб, устини 
с а л ф е т к а в а 'б о р л а м л а р бил ан ёпиб цуйиш билан т у г а л -
www.ziyouz.com kutubxonasi


л а н а д и . Тиббий ^ а м ш и р а б о гл а м н и н г т о з а б у ли ш и г а ца- 
р а б боради. Врач ку р с а т м а с и га биноан уни ал и ш ти ри б
ту р а д и . Борлам ^ аттиц торти л м асл и ги к е р а к , ак с ^о л д а 
у куп н о^ул ай ли кла р турдириши мумкин, ай н и ^ са и ч а к ­
л а р д а м булиб кетган ид а д и а ф р а г м а экску р с и яси н и чек- 
л а б цуяди ва шу билан н а ф а с о л и ш г а ём он т а ъ с и р ци- 
л а д и .
К у к р а к ^аф аси о р г а н л а р и д а цилинган о п е р а ц и я л а р ­
д а н кейин н аф ас етиш м овчилигининг олди н и о л иш асо- 
с и й в а з и ф а ^исобланади. Айни в а ^ т д а б ем орн и нг ур и н д а- 
ги в а зи я т и к атта а ^ а м и я т г а эга . Б ем ор н а р к о з д а н кейи н ­
ги д а в р д а цаддини к ута ри б яри м у т и р а д и г а н ^ о л а т г а
ке лти ри б ^уйилади, лекин б а ъ з а н бемор ёнбош и билан
ё т^ и зи б ^уйилиши ^ам мумкин. Д ар бир к о н к р е т ^о л д а
в рач ,\а м ш и р ага тегишли йул-йурик,ларни б ер ад и . Н а ф а с
й у л л а р и д а тупланиб д олган
ш илим ш ицни 
б е м о р л а р
й ^ тал и б яхши чи^ариб т а ш л а й о л м а й д и л а р , ш у муноса- 
б а т б и л ан суриб ол ад иган м о с л а м а л а р ё р д а м и д а ш илим- 
шицни актив рави ш д а суриб олиб т а ш л а ш з а р у р б у л а ­
ди. М а н а шу м уол аж ан и ^ а м ш и р а врач б у ю р г а н и г а i^a- 
р а б ,\ар 
20—30 минутда 
м у н т а за м б а ж а р и б б орад и . 
Б у н д а н та ш ^ а р и , и н га л я ц и я л а р , к у к р а к ц а ф а с и н и т еб р а- 
тад и г ан (вибрацион) м а с с а ж б ую ри л ад и . Г орч и ч н и кл ар , 
б а н к а л а р , б а л г а м куч и рад и ган м и к с т у р а л а р д а н фой да- 
л а н и ш уринли.
П л е в р а бушлирида о д а т д а
д р е н а ж 1\о л д и р и л г а н б е ­
м о р л а р г а актив ёки пассив д р е н а ж л а р у л а н и б ^ у й и л а д и , 
•бу эса о п ер ац и яд ан кейинги д а в р д а п не вм о то р акс ва ге- 
м отораксн и нг олдини о л ад и. 
Д а м ш и р а д р е н а ж л а р н и н г
^ а н д а н
и ш л аб турганлигини 
к у за ти б б о р ад и , 
ч и о д ан
сукну/шк мицдорини цайд ^ и л и б борад и. 
У п к ан и н г бир 
кисми олнб та ш л а н га н м а ^ а л д а ак ти в а с п и р а ц и я а ф з а л -
ро^дир.
Ш уни т а ъ к и д л а ш к е р акк и , цорин б у ш л и г и о р г а н л а р и
оп е р а ц и я с и д а н
кейинги д а в р д а
б е м о р л а р н и п а р в а р и ш
цнлишиинг умумий прин ц ип лари бу е р д а >^ам у р и н л и д и р . 
О п е р а ц и я д а н кейинги д ав р н и н г яцин с о а т л а р и д а б е м о р ­
нинг 
гемодинамик ку р с а т к и ч л а р и н и к у з а т и б
бориш , 
нситмаси, 
ю рак -том и рл ар ишини 
к у за т и ш му^и м а^ а - 
м и ятга эга.
И н тен си в д а в о л а ш п а л а т а с и г а ёки р е а н и м а ц и я були - 
мига ётк н зи л ган б ем о р л ар га м а хсус к а р т а оч ил и б, т а н а -
сининг ^ ар о р а ти , пульси ва н а ф а с ^ а р а к а т л а р и н и н г т е з- 
л яги , а р т е р и а л босимнинг д а р а ж а с и , а ж р а т и л г а н си й ди - 
ги микдори, б еморга ю борил ган в а и ч и ри лган с у к и у ш к -
www.ziyouz.com kutubxonasi


нинг ^ а ж м и ва б о ш ц а л а р шу к а р т а г а ^ а р 1 1— 2 соатда 
ё з и б б о р и л а д и , врач бую рган ларин и нг б а ж о келти ри л и- 
шинн ^ а м ^ а м ш и р а шу к а р т а г а цайд ц или б боради.. Б е - 
мор а^ в о л и н и шу т а р з д а ^ а й д цилиш, т а х д и д солиб ке- 
л а ё т г а н х а в ф л и а с о р а т л а р ал ом а тл ари н и в а ^ т и д а паш^аб 
ц оли ш га в а врач етиб келгун ча з ар у р ё р д а м к у р е ати ш г а 
имкон б ер ад и . О п е р а ц и я д а н кейинги д а в р д а 1^уйидаги 
а с о р а т л а р :
ги пертерм и я, н аф ас етиш мовчилиги, 
ю рак- 
т о м и р л а р етишмовчилиги, цон кетиши, олигурия,. а н у р и я 
у ч р а ш и мумкин.
ШОК, КОМА, А Г О Н И Я > , ОЛАТЛАРИДА Б Е М О Р Л А Р Н И
П А Р В А Р И Ш К И Л И Ш
Ш о к — ^ а д д а н т а ш ц а р и кучли -гаъсиротлар туфайлиг 
п ай д о б у л а д и г а н огир ^ол атд и р. Ш окд а б иринчи га л д а
м а р к а з и й нерв си сте м ас и га озор етади. Ш окн ин г кузга- 
л и ш (эректи л ) в а суниш (торпид) ф а з а л а р и ф а р ц кили- 
н ад и. ^ з г а л и ш ф а з а с и ж у д а ^исца м у д д атл и булиб, ун- 
д а м у ш а к л а р т а р а н г л а ш а д и , з^арорат к у т а р и л а д и , ар те - 
р и а л босим ош ади . 
Т ах и к а р д и я, н аф асни н г тезл аш и б, 
ю за б у л и б цолиши, бетоь;ат ^ а р а к а т л а р ^илиш , тер боси- 
ши хосдир. Айни в а ^ т д а бем орл ар ак тив б ули б, огри^- 
л а р д а н н оли й дидар, чунки у л а р д а с е зу в ч ан л и к юкори 
б у л а д и . Ш окни ю з а г а ке лти р ад и ган т а ъ си р о т б а р т а р а ф
э т и л м а с а , суниш (торпид) ф аза си б ош л ан ад и . Б у ф а з а д а
i
^
oh
а й л ан и ш и н и н г и зд а н чициши биринчи у р и н г а чицибг 
к и с л о р о д ети ш м овч и ли ги (ту зи м а гипоксияси) б ош л ан а- 
ди, м о д д а л а р а л м а ш и н у в и бузилиб, б ар ч а о р г ан ва сис- 
т е м а л а р н и н г ф у н к ц и я л а р и ишдан чицади. 
Б е м о р ж у д а
п ассив б ули б ^ о л а д и , орри^дан нолимай куяди , чунки 
с е зу в ч ан л и г и п аса й и б кетади, >^ушни йукотади.
Ш о кн и н г асосий к л и н и к б елгилари: тери ран ги ог^ара- 
д и ёки ку к а р и б к е тад и , томир уриши т е з л а ш и б 1 0 0 - 1 Ш 
м а р т а г а ч а етади, тул и цл и ги сусайиб кетади. 
А ргери ал
1\он босими п а с а й и б кетад и, н аф ас олиш т е зл а ш а д и , те­
ри в а п ай р е ф л е к с л а р и йу^олиб, буйрак, ж и г а р функция- 
л а р и н и н г и здан ч и ^ и ш и н ати ж ас и д а сийдикнинг кам а ж ­
р а л и б чи^и ш и (ол и гури я ) ^ о л атл ар и кути л ад и .
К о м а
о р г а н и зм н и н г носпецифнк р е а к ц и я с и булиб, 
>^ар х и л с а б а б л а р — ш и ка стл ан и ш , з а ^ а р л а н и ш , эпилеп­
сия, д и а б е т х.амда м и я д а
jcoh
ай лан и ш и б узил и ш и га ва 
м и я ш и ш у в и га о л и б к е л а д и ган б ош ^а к а с а л л и к л а р с а ­
б а б л и б о ш л а н а д и . 
К о м а д а одамнинг эс-.^уши айниб. у- 
. ^ а р а к а т л а р к и л а о л м а й к;олади, н аф ас и ва юрак-томир-
www.ziyouz.com kutubxonasi


л а р ф ао л и яти и здан чйцади, р е ф л е к с л а р и , сезувчанлиГи 
йуцолади.
Агония (улим тал васаси , цон т а л а ш и ш ) — орган и зм - 
ннн!' терм ин ал
^оЛ атларидан б ули б, 
улим нинг ц а й т а р
д ав р и цисобланади. Агониядан а в в а л а го н и яд ан олдинги 
5$олат булиб утад и , бу в а ц т д а а р т е р и а л
босим к е ск^н
пасаяд и, 
эс-^уш тобора 
х и р а л а ш и б борад и, 
миянинг 
электр активлиги пасаяди, орган в а ту'ц имадарнинг кис- 
лородга ёлчим аелиги кучаяди. А го н и яд ан олкинги ^о л ат- 
нинг. агония ц олати га утиш д а в р и т е р м и н а л п а у за (туХ- 
т аб олиш) булиб, б у д а в р н аф а с н и н г бирдан* т у х таб цо- 
лиши, 
куз 
мугуз 
п ардасй р е ф л е к с л а р и н и н г с^ниш и 
билан х а р а к т е р л а н а д и ва у бир неча се к у н д д ан 3 м и н у т­
гача давом этади. Ш ундан кейин у л и м н и н г иккинчи д а в ­
ри — агония б о ш л ан ад и. А в в ал о г р и ц сезгиси й уцолади, 
б арч а реф л е к сл ар сунади, эс-^уш й у ц о л а д и , Н а ф а с суст, 
сийрак булиши ёки, аксинча, ода\^ зу р бери б калтА н а ­
ф ас оладиган* в а тезгина т'улиц н а ф а с ^ и ц а ^ а д и гй н '(н а­
ф а с ам плитудаби к а тта) булиш и м ум к ин .
, Ю р а к ц н с ц а ри ш ла ри сони аста-с еки н м и нутига (10—
2 Q м а р т а га ч а камаяДи, пульс ипсимон б ^ л и б ^ о л а д и , 
ар а н г билинади. А рте ри а л цон босими сймоб устуни ^и- 
соб ^д а 20— 10 мм г а ч а п ас а я д и . А г о н а л д а в р н и н г ^ а н ч а
д ав ом этиШи ва клиник м а н з а р а с и уни ю з а г а к е л т и р га н
с а б а б л а р г а боглицдир. Агонал ^ о л а т б и р неча м и н у тд а н
то бир неча со а тг ач а д ав ом этйб к л и н и к у л и м ^ола[гига 
утиши мумкин. Б у >(аёт б и л ан у л и м у р ц аси д аги цисца 
(3 
5 мйнут д ав о м этад итан) д а в р б ули б , н а ф а с олиШ в а
ю р а к иши тухтаб, тери рангининг о ц ар и ш и , куз Цорачи- 
гипинг кенгайиб кетиши ва р е ф ^ е к с л а р а й н г б у т у н л а й
й^^олиш и б и л а н х а р а к т е р л ^ н а д и . Б у ц исца д а в р ц а й т а р
^ о л а т булиб ^ и соб л ан ад и. 
'
Бу тер м и н ал ^ о л а т л а р д а ^ а м м а ти бб и й ч а р а -т а д б и р - 
гтар ^аё т учун з а р у р б улган орган ва с и с т е м а л а р ф а о ^ и я -
ти.ни ти к л аш га ц ар ати л и ш и ке р ак. Б у н д а й б е м о р л а р ало- 
\ и д а а ж р а т и л г а н х о н а л а р г а ж о й л а ш т и р и л и ш и ёки р е а ­
нимация 
фулимига 
у т к а зи л и ш и ва, д а р ^ о л
д а м ш и р а
н азо р ати ости д а булиши лозим. Б е м о р н и н г н а ф а с о л и ш ^
(унинг сони, ритми, ч у ц у р л и г и ); том и р у ри ш и , цон боси<- 
мининг ^о л атй , эс-^уши, 
бошца' р р г а н ва сист'ем алари- 
нинг иши доимий кузатиб б о р и л и ш и л о зи м . Б у н д а н т а ш - 
цари, тиббий Дамш ира врач б.уюрган ц й м м а д а в о ч о р а- 
л ар и н и уз в а ц ти д а б ек а м у куст б а ж а р и ш и ш а р т . Б у н и н г 
учун эса огир ётган б ем о р л ар н и н г п а р в а р и ш и учун з а р у р
б улга н ^ а м м а н а р с а л а р (й гн ал ар , ш п ^ и ц л а р ) , д о р и - д а р -
www.ziyouz.com kutubxonasi


монлар, а с б о б л а р ва б о ш ^ а л а р ) бемор ётган х он ад а т а х т
цилиб ^ у й и л и ш и керак.
Агония ^ о л а т и д а д ар ^ о л ком плекс реа н и м а ц и я т а д - 
б и р л а р и н и б о ш л а ш , биринчи г а л д а оги здан-огизга, огиз- 
д ан -б у р у н га цил и б у п к а г а сунъий н а ф а с бериш, шунинг­
д е к ю рак ни б ев о си та м а с с а ж цнлиш га киришиш ке рак. 
Агония ^ о л а т и д а н чицарилган бемор анча вац тгач а син- 
ч и к л а б к у з а т и б б орилади, уни п а р в а р и ш ^илиш кучай- 
т и ри л а ди . Б е м о р б а д а н и га г р е л к а л а р цуйиб, ураб-чир- 
маш , ёто^ я р а л а р н и н г олдини о л и ш .ч о р а л а р и н и куриш, 
б ад ан и н и д е зи н ф е к ц и я цилувчи э р и т м а л а р н и н г бири б и ­
л а н арти б тури ш , беморни бир ён бош идан иккинчисига 
а г д а р и б тури ш , чойш аб лар, ад ёл ва ёсти^ ^ а м д а ич 
кийимиии тез-тез алм аш ти риш , 
уни едириб-ичнриб т у ­
риш керак.
Т А Л А Б А Л А Р Н И Н Р Б Е М О Р Л А Р Н И П А Р В А Р И Ш К И Л И Ш
Б У Й ИЧ А П АЛАТА Т И Б Б И Й ^ А М Ш И Р А С И Ё Р Д АМЧ ИС И
СИ Ф А Т И Д АГ И В А З И Ф А Л А Р И
П р а к т и к а д а г и т а л а б а ю ксак 
ахло^и й ф а з и л а т л а р г а
эга б ули ш и к е р а к . Унинг ^ а м м а х а т т и -^ а р а к а т л а р и д а б е ­
морга м езф ибон лик, д и а д а т-э ъ ти б о р сезилиб туриши. к е ­
рак . Т а л а б а с а б р - т о ^ а т л и ва одобли булиш и лозим. С ан - 
чилган н а й з а н и н г ж а р о ^ а т и ту зал и б кетса-да, бироц к у ­
пол сузнинг з а з ф и сира кетмаслигини ун утм асли к к е р ак .
И н т и зо м л и л и к , були м тиббий ходимининг к у р с а т м а - 
л а р и н и ан и ц б а ж а р и ш , доимо уз бил и м л ари н н т а к о м и л - 
л а ш т и р и ш г а интилиш, умумий м адани й савиясини оши- 
риб б ориш ти бб и й ходим, учун з а р у р ф а з и л а т л а р д а н
с а н а л а д и . У ^ а м и ш а о ч и ^ кунгил, б оси^ ва узини т у т а
б и л а д и г а н б у л и ш и ке рак. Т аш цн ^и ёф аси б ем о р л ар н и
х о т и р ж а м ц и л а д и г ан , ул арн и нг ишончини ту л а-т^ к и с о^- 
л а й д и г а н б у л и ш и керак.
2 -курс т а л а б а л а р и в а зи ф а с и г а бем орларн и п а р в а р и ш
к и л и ш ва у л а р г а б и рк и ти л ган п а л а т а л а р н и н г с а н и т а р и я
?;олати у с т и д а н ку за ти б бориш ки рад и ; даволовчи врач - 
нйнг д а в о л а ш ва гигиеник ку р с а т м а л а р и н и ёзиб бориш
в а а н и ^ б а ж а р и ш . У л а р ордин атор ёки н авбатчи в рач
б е м о р л а р н и а й л а н и б куриб ч и ц аё тган д а ц а т н а ш а д и л а р , 
у л а р г а б е м о р л а р н и н г согл и ^ ^о л ати тугри си да м а ъ л у м о т
б е р а д и л а р , у л а р д а н б ем о р л ар н и бунд ан кейинги п а р в а ­
р и ш л а ш б уйи ч а к у р с а т м а о л ад и л а р . У ларнинг в а з и ф а с и г а
б е м о р л а р ^ а р о р а т и н и у л ча ш , ^ ар о р а тн и т е м п е р ату р а в а- 
р а ^ а с и г а ёзи б бориш , пульс ва н а ф а с олиш сонини ^и -
www.ziyouz.com kutubxonasi


с о б л а ш ; п а л а т а л а р д а о з о д а л и к , о со й и ш тал и к в а тарти б
у сти д ан кузатиш , б е м о р л ар н и н г ш ахсий гигиена цоида- 
л а р и г а риоя ^илиш лари, оги з буш лигини п а р в а р и ш л а ш , 
соч в а тирноцларни о л ди ри б туриш , гигиеник в а н н а н и уз 
в а ^ т и д а ^а б у л цилиш лари, ич кийим ва у р и н б о ш оцлиц- 
л а р и н и алиштирилиши усти д ан к у за ти б б ориш ки ради. 
Ю в и н и ш д а, о в ^ а т л а н и ш д а у л а р г а к у м а к л а ш а д и л а р , к е­
р а к б у л с а куз, OF3H, ^ у л о ^ л а р и н и ювиб ^ у я д и л а р , ёток; 
я р а л а р ^осил булишига йул ц ^ й м а с л и к ч о р а л а р и н и ку'- 
р а д и л а р .
В р а ч курсатм аси б уйи ч а а н а л и з л а р учун м а т е р и а л
(сийдик, ахлат, б а л га м , ш и л и м ш и ц ва б.) 
й и га д и л а р , 
у л а р н и л а б о р ато р и я га т о п ш и р а д и л а р , уз в а ^ т и д а т е к ш и ­
риш н а т и ж а л а р и н и о л а д и л а р в а у л ар н и к а с а л л и к т а р и ­
хи га ёпиштириб ^у я д и л а р ; б е м о р л а р , кичик ти бб и й х о ­
д и м л а р ва кели б -кетувч и л арн ин г к а с а л х о н а ички тартиб'- 
ц о и д а л а р и г а ан и ^ риоя 
ц и л и ш л а р и усти дан
к у за ти б
б о р а д и л а р ; янги келган б е м о р л а р н и ички т а р т и б -ц о и д а - 
л а р , к у н д а л и к реж им ва ш а х си й гигиена ^ о и д а л а р и б и ­
лан тан и ш т и р а д и л а р ; д о р и -д а р м о н л а р , боглов м а т е р и а л - 
л а р и ва бем орларн и п а р в а р и ш ^ и л и ш д а и ш л а т и л а д и г а н
б у ю м л а р и г а
т а л а б н о м а л а р
т у зи ш д а
^ а т н а ш а д и л а р ;
б е м о р л а р н и врач ларни н г к у р с а т м а с и буйича рентгеноло- 
гйк в а б о ш ^ а т е к ш и р у в л а р га ю б о р а д и л а р , рентген каби* 
нети дан к а с а л л и к та р и х л а р и н и н г цай тиб кели ш и у с т и д а н
к у за ти б б орад и л ар, у л ар га т ек ш и р и ш н а т и ж а л а р и н и кг>* 
р й т а д и л а р . П а л а т а тиббий з^амшираси бил ан б и р г а л и к д а
янги 
келган беморларни- ц а б у л ^ и л а д и л а р , с а н и т а р и я
пропускнигида утка зи л ган с а н и т а р и я об раб откам и си ф а- 
тини те к ш и р а д и л а р , б ем о р л а р н и теги ш ли п а л а т а г а ж ой - 
л а ш т и р а д и л а р .
- П р а к т и к а н т -$з шиита мезф ^ у й и ш и .у н и ч у^ур э г а л л а ш
ва ад о этиш га з^аракат к;илиши з а р у р . Б е м о р л а р н и н г ру- 
з^ини кутариш ни н г аз^амияти к а т т а , з^ар бир б е м о р г а ало- 
>;ида ёндош иш керак. Б ем о р унга к у р с а т и л а ё т г а н мез^рн- 
боЯчиликни яхши з^ис э тад и в а уз н а в б а т и д а х о д и м г а у з 1 
миннатдорчилигини б и л д и р ад и , уни з^урмат ^ и л а д и .
Б е м о р л а р зсасталик, ё ^ и м с и з с е зг и л а р т а ъ с и р и о с т и д а
а к с а р и я т инжиц, узини т у т а б и л м а й д и г а н , ж и з з а к и б у ­
либ ^ о л а д и л а р . Б ун дай з^олларда у л а р б и л а н б а х с л а ш и б
ути р м а с л и к , койимаслик, х а ф а б у л м а с л и к , ц а т т и к г а п и р - 
м а с л и к керак. Аксинча, у л а р н и
т и н ч л а н т и р и ш , и м к о »
борич а п аст к е л и 1Щ айни в а ц т д а б е м о р л а р н и м а в ж у д . 
^ о и д а л а р г а буйсундириб, ^ у н т б и л а н з^амма &арур т а д -
б й р л а р н и н г б а ж а р и л и ш и н и т а л а б ^ и л и ш к е р а к .
www.ziyouz.com kutubxonasi


У о з о д а л и к в а б а т а р т и б л и к ж и ^ати д ан у р н а к курса- 
т и ш и к е р ак . Унинг иш кийими медицина х а л а т и , дурра- 
ч а ёки ц ал п о ^ ч а д а н т а ш к и л топадн. Х а л а т т у г м а ч а л а р и
о р ц а том он и дан т а ^ и л а д и , д ур р ач а (цал п оцч а) сочларни 
б е к и т и б туради. У б у л и м д а юрганида овоз ч и ц ар м а й д и - 
г а н ю м ш оц п о й а б за л кийиш и керак. Н а в б а т ч и л и к ваЦти- 
д а п ай п оц ёки носки к и й м ай юришга рухсат эти л м а й д и . 
Т а л а б а н и н г у з и н а м , ки й и м лари ^ам доимо о з о д а булиши 
к е р а к .
О гзи д ан б а д б у й ^и д келиши, тер ^иди беморда 
ё к и м с и з се зги л ар ке л ти р и б ч и^аради. Н а в б а т ч и л и к ваЦ- 
т и д а
п ар д о з-ан д о з ц илиш , та^ин чоц лар т а ц и ш тавсия 
ц и л и н м ай д и . К,уллар ^ а м и ш а тоза ювилган, 
ти рноц л ар 
о л и н г а н булиш и к е р ак . Д а р бир мани п уляци я, беморни 
о в ^ а т л а н т и р и ш ва м у о л а ж а л а р б а ж а р и ш д а н сунг ^улни 
я х ш и л а б ювилади, з а р у р булса дези нф екц и я килинади. 
А й р и м м у о л а ж а л а р (турри ичак ам пуласини м е х ан и к то­
з а л а ш ) рези н а ц у л ^ о п д а б аж а р и л и ш и ке р ак. О зод агар- 
ч и л и к к а риоя ц и л а д и г а н ва к а м тар т а л а б а - п р а к т и к а н т
^ у р м а т ва об р у -эъ ти б о р ^озонади.
Т а л а б а - п р а к т и к а н т н и н г $зи га тои ш и рилган ишга ^а- 
л о л м у н о с а б а т д а б у л и ш и беморни м у в а ф ф а ц и я т л и д а в о ­
л а ш в а
с о р л и р и н и
т и к л а ш г а , шуб^асиз, та ъ с и р к у р с а т а ­
ди. Т а л а б а - п р а к т и к а н т н и н г ^ а р бир х а т т и -^ а р а к а т и бу- 
л и м н и н г ш та тд а ги ход им и иши каби м а с ъ у л и я тл и д и р . У 
б и р о р иш га у з б и л а р м о н л и к ^илмаслиги ва б ем о р г а зиён 
е т к а з и б ц у й м асл и к учун 
булимдаги м а с ъ у л ходимнннг 
к у р с а т м а л а р и н и п у х т а л и к билан адо этиш и к е р а к . Т а л а ­
б а ай н и ц са огир ётган б ем орл арн и п а р в а р и ш цилаётга- 
н и д а ж и р к а н и ш н им ал иги н и билмаслиги, б утун фикри- 
з и к р и н и б ем орн и нг азо б и н и ен ги лл а ш ти ри ш га царати ш и
л о зи м .
3-к у р с т а л а б а л а р и ва тиббий билим ю р т л а р и н и тамом- 
л а г а н т а л а б а л а р б е м о р л а р н и п ар в ар и ш цилиш п ракти ка- 
с и д а н ути ш д а в р и д а ти бб и й ^ам ш и р ан и н г яц и н ёрдамчи- 
си ^ и с о б л а н а д и л а р ва тиббий ^ а м ш и р а б и л а и ^ам кор- 
л и к д а в р а ч л а р н и н г ^у й и д а ги топш ири^ ва к у р с а т м а л а р и ­
ни б а ж а р и ш л а р и к е р а к :
горчичник цуйиш в а зу л у к л а р
со л и ш ; б а н к а л а р ц^й иш ; д5ри м о д д ал ар и н и и й л а б сур- 
ти ш ; ко м п р е сс 1\у й и ш ; ар т е р и а л босимни у л ч а ш ; ^уло^- 
ии ю в и ш (цулок; кири т у п л а н г а н д а ) ; врач к у р с а т м а л а р и
б у й и ч а ф и з и о т е р а п е в т и к м у о л а ж а л а р ц у л л а н и ш , газ хай- 
д а й д и г а н н ай ч а 1^уйиш; ^ а м м а турд аги к л и з м а л а р (тоза- 
«ловчи, сифон, о в ц а т л и , томчили, д орили в а б.) 
цуйиш;
з о н д л а ш ва. ю виш ; ^ову^ни ю м ш о ^ рези н а к а ­
т е т е р б и л а н к а т е т е р л а ш ; цовуцни ювиш, цинни спринце­
www.ziyouz.com kutubxonasi


ван ие цилиш 
( ч а й и ш ) ; тери о сти га в а м у ш ак ичига 
и н ъ ек ц и я л ар цилиш, венага дори цуйиш ; цон тухтатувч и
ж г у т л а р борлаш ; сунъий н а ф а с о л д и р и ш ; ш и к э с т л а н и ш - 
л ар , з а ^ а р л а н и ш л а р , совуц олди ри ш , к у й и ш л а р д а б и р и н ­
чи ёрд ам курсати ш ; аутогем отерапи я у т к а з и ш ; томоц ва 
ж иисий о р г а н л а р д а н сур тм ал ар о л и ш в а б о ш ц ал ар .
Д а р бир т а л а б а -п р а к т и к а н т огир б е м о р л а р , я р а д о р -
л а р н и таш и ш ва бир ж о й д ан и к ки н ч и си га к у та р и б бо-^ 
ришни т аш к и л цила олиши 
ва з а р у р ^ о л л а р д а у л ар н и
тран сп о р тд а олиб бориши, ш ун и нгд ек оддий текш и рув- 
л а р н и б а ж а р а олиш и к е р а к (сийдикни оцсил борлигига- 
а н а л и з цилиш, цон су р тм ал ар и н и т а й ё р л а ш в а б .).
У лар н ав б а тч и л и к охи рида 
ти б б и й д а м ш и р а б и л а н
б и р г а б ем орл арн и н г ^ а р а к а т и , б а ж а р и л г а н манипуля* 
цийларнинг т у р л а р и ва ^ а ж м и г а д о й р
м а ъ л у м о т н о м а
ту за д и л а р .
Т а л а б а -п р а к т и к а н т л а р н и н г п сихология ва д ео н т о л о ­
гия асосларини э г а л л а б о л и ш л а р и у л а р н и н г к а с б га я р а - 
ш а х у ш м у о м а л а л и б у л и ш л а р и га ё р д а м б ер ад и , б ун д ай
т а л а б а л а р б е м о р л а р билан тез ти л т о п а д и л а р , у л ар н и н г 
д ард и н и ен г и л л а т а оладилар.-
Д а в о л а ш -п р о ф и л а к т и к а
м у а с с а с а с и д а г и
^амм-а бу- 
л и м л а р иши б ир-би ри га м у в о ф и ц л а ш га н , тар т и б -и н т и зо м
яхш и йулга цуйилган, х о д и м ла р н и и г м а д а н и й са в и яс и
юцори б улган т ац д и р д аг и н а иш нинг 
с и ф ати яхш и б у ­
л ад и .
Б Е М О Р Н И Н Г С Т А Ц И О Н А Р Д А Г И Р Е Ж И М И
Ц
Д ар бир ишнинг ал о^и д а р е ж и м ас о с и д а б а ж а р и л и ш и
яхши с а м а р а берганидек, б е м о р л а р н и н г с т а ц и о н а р д а дат 
в о л а н а ё т га н л а р и д а ги реж им и цам м у ^ и м а ^ а м и я т г а э г а ; 
Чунки, бемор к а с а л х о н а г а т у ш г а н д а н б о ш л а б токи туза-* 
л иб чицкунга ц а д а р м а ъ л у м бир р е ж и м б уйи ч а д а в о л а -
нади. Агар п а л а -п а р т и ш л и к к а йул ц у й и л са к а с а л х о н а д з
и ш л аб чицилган цоидаю ц о н у н л а р га а м а л цилинмаса,, 
а л б а т т а бемор кйшининг д а в о л а н и ш п роц е сси га м а ъ л у м
д а р а ж а д а манф и й таъ си р ку р с атад и .
Яхши тузи л ган р еж и м б е м о р л а р г а б утун кун мобай? 
нида етарл и д а р а ж а д а у х л аш ва д а м о л и ш , ш ахси й ги-* 
гиена ц о и д ал а р и га риоя цилиш, х о н а л а р н и то за ту ти ш , 
уз вац тида ов ц атл ан и ш , м у н т а з а м в р а ч л и к к у за т у в и , д а ­
во- м у о л а ж а л а р и н и ке чи кти рм ай б а ж а р и ш н и т а ъ м и н л а й -
ди. К ун д ал и к р е ж и м ва т а р т и б - ц о и д а л а р к а с а л х о н а ва 
б улим Профилига борлиц. 
К а с а л л и к н и н г х а р а к т е р и ва
www.ziyouz.com kutubxonasi


оги р-ен ги лл и ги га кура б ем орл арга ^уйидаги р е ж и м л а р
т а й и н л а н а д и : б е м о р га з^атто утириш га з^ам рухсат этил- 
м ай д и ган ц а т ъ и й ури н д а ётиш реж им и; ури н д а ётиш ре- 
ж и м и — у р и н д а з^аракат цилиш мумкин, бпро^ ун дан ту- 
риб кетиш га р у х с а т этилмайди; 
у р и н д а ётиш реж им и- 
нинг яри м д е г а н т у р и д а п а л а т а д а юриш ва .^ожатхонага 
б ори ш га р у х с а т б ери ла ди , оддий р еж и м — булим атроф- 
л а р и д а ва к а с а л х о н а н и н г
шу м а ^ с а д учун а ж р а т и л г а н
з^удудида б е м а л о л ю риш га рухсат этил ад и .
Б е м о р л а р ички тарти б -ц оид ал ар, врач ку р с а т м а л а р и , 
тиббий з^амшира бую рган ларин и п у х тал и к билан б а ж а - 
р и ш л а р и л о зи м . П р а к т и к а н т б ем о р л ар н и н г п а л а т а л а р ва 
к о р и д о р л а р д а
шовцин ^и л м ас л и к л ар и , 
касалхон ан ин г 
бош ца б у л и м л а р и г а б о р м ас л и кл а р и , бегонанинг урнида 
у т и р м а с л и к л а р и , тунги уйцу, кундузги д а м олиш ва^ти- 
д а о с о й и ш т а л и к к а риоя цилиб у р и н л а р и д а ёти ш л ари ус­
ти дан к у з а т и б бориш и керак. С о ат 22 д ан кейин з^амма 
п а л а т а л а р д а ч и р о ц л а р уч ири л ад и ва рад и о узиб цуйила- 
ди. М а н и п у л я ц и я л а р б а ж а р и ш
ва д о р и -д а р м о н л а р б е ­
риш б е м о р л а р н и н г о в ц а т ейиш, у х л а ш ва д ам олиш соат- 
л а р и г а турри 
ке лм асл и ги керак, 
шош илинч д олл ар ва 
д о р и - д а р м о н л а р м а ъ л у м с о а т л а р д а б ер и л а д и г ан д олл ар 
б унд ан мустасн о. К а с а л х о н а рсж и м и бемор нерв систе- 
м а с и г а ва п си х и к аси га яхши т аъ си р цилиши керак. Шов- 
ц и н ларн и б а р т а р а ф этиш учун х о д и м л а р ж у д а секин га- 
п и р и ш л а р и з а р у р .
Б Е М О Р Н И Н Г С А Н И Т А РИ Я И Ш Л О В И (О БРА БО ТК А С И )
Б е м о р н и н г с та ц и о н ар д а, п оли кл и н и к ад а, турм уш да ги
з^аёт т а р з и н и и дора ^ и лад иган, к а с а л л и к н и д а в о л а ш ва 
п р о ф и л а к т и к а цилиш таъ си рчанли гнн и ош и рад и ган т а д ­
б и р л а р в а ^ о и д а л а р йигиндисига гигиена д ейилади. Ста- 
ц и о н а р г а т у ш г а н з^амма б ем орларн и , орир аз^волдаги бе- 
м о р л а р д а н т а ц щ а р и , са н и тар и я иш ловидан у т к а з и л а д и
( в а н н а , д у ш х о н а ёки з $ л сочиц б и л ан ар т и ш ). Т а л а б а - 
п р а к т и к а н т б ем орн и в ан н а х о н а г а олиб боради ва уни 
с и н ч и к л а б к у з д а н кечиради. А гар б ем орд а бит ёки сир- 
к а л а р т о п и л с а , соч лари н и олади, ж у н л ар и н и ц иради ва 
б а д а н н и н г соч л и ц исм л ари га д ези н ф екц и я 
^ и л ад и га н
м о д д а л а р с у р т а д и (К совуни, Д Д Т совугси, Д Д Т дусти, 
с а б а д и л л а , совун -кероси нл и э м у л ь с и я ). Соч о л ад и га н м а ­
ш и н к а в а у с т а р а 70° спирт билан д ези нф екц и я к,илинади.
Б е м о р л а р с т а ц и о н а р д а б улга н в а ц т л а р и д а з^ар куни 
ю з - ^ у л л а р и , б у й и н л а р и н и ю виш лари, 
ориз
ч ай и ш ла р и ,
www.ziyouz.com kutubxonasi


соч т а р а ш л а р и , ^о ж а т х о н а га б о р и л ган д ан кейин в а ов- 
ц атд ан олдин цул ю виш лари ке рак. П р а к т и к а н т б е м о р ­
л а р н и н г гигиеник реж им ини б а ж а р и ш л а р и у сти д ан к у з а ­
тиб б о р ад и . Етиб цолган б ем о р л ар н и ювинтириш , 
о р з и н и
тоза тути ш , тагини ювиш, сочини т а р а ш н и т а л а б а с а н и ­
т а р к а ё р д а м и д а б а ж а р а д и . Огир ётган б е м о р л а р н и н г цул 
ва ю з терисини цайнаган сув га ^ у л л а н г а н п а х т а б и л ан
а р ти л ад и . Куз цовоцлари ва ки п р и к л а р и н и 2% ли илиц 
б о р а т к и сл ота эритмаси б и л а н п ипетка ёки п а х т а п ил и к 
ё р д а м и д а ювилади, o f h 3 буш лирини то за тутиш учун к у ­
нига 2— 3 м а р та ювилади ёки дези нф екц и он э р и т м а б и ­
лан ч а й и л а д и (калий п е р м а н га н а т, риванол, ф у р а ц и л и н - 
нинг кучсиз э р и т м а л а р и ), с у н гр а 1 0 % глиц ери н ц уш и л- 
ган 1 % ли бура э ритм аси га з^улланган д о к а с а л ф е т к а
б и л ан арти л ад и . Б у н д а д окан и ш п а те л ь ёки к о р н ц а н г г а
у р а л а д и . 
O fh p а^волдаги б е м о р л а р н и н г таги н и ку н и га 
бир неча м а р т а (сийиш в а ^ о ж а т д а н кейин) ю виш з а р у р .
Б е м о р л а р н и ^ а ф т а д а бир м а р т а в а н н а д а , д у ш о с ти д а 
ч у м и л ти р и л а д и ёки ётган ж о й и д а или ц сув б и л а н совун- 
л а б ю в и л а д и (бу т а д б и р л а р б ем ор с т а ц и о н а р га т у ш га н - 
даги
к а б и б а ж а р и л а д и ) . 
Ч у м и л т и р и ш д а н
кейин 
ич 
ки й и м лари ва уринбош 
а н ж о м л а р и а л и ш т и р и л а д и ва 
ти р н о ц л ар и олинади. Д е з и н ф е к ц и я т а д б и р л а р и з а р у р а т
б ^ л г а н и д а утка зи л а д и .
К а с а л х о н а г а келган >^ар бир бемор учун ц а й н а т и л г а н
шахсий м о ч ал к а ва 50 г совун а ж р а т и л а д и . Д е з и н ф е к ц и я
ц и л а д и ган э ритм а цуйилган т о з а м о ч а л к а л а р «то за» де- 
ган ёзуви б улган ёпиц 
идишда 
са ц л а н а д и . И ш л а т и л г а н
м о ч а л к а л а р >^ам «и ш л ати лган » д еган ёзуви б у л г а н ёп и ц
иди ш д а с а ц л ан ад и . Бем орни ч у м и л ти р и ш д ан ол д и н ван - 
нани иссик; сув билан со в у н л аб ю вил ад и , з а р у р б у л с а
(тери к а сал л и ги ёки юцумли 
х ас т а л и ги б у л г а н б ем ор- 
л а р д а н кейин) д езинф екция ц илинади. В а н н а х о н а д а
6 y F
йирилиб цолишининг олдини о л и ш учун в ан н а н и а в в а л
совуц сув, кейин иссиц сув б и л а н т у л д и р и л а д и . С у в ^а- 
р орати н и м ахсус сув терм ом етри б и л а н у л ч а н а д и . О г и р
а ^ в о л д а г и б ем орл арн и т а х т а п а н ж а р а усти д а ё т га н jqo- 
л а т и д а д у ш т аги д а рези н а 
ш л а н г б и л ан ч у м и л т и р и ш
мумкин. Ч ум и л ти ри ш д ан сунг беморни ч о й ш а б г а у р а л а ­
ди ва обдон цуригунча а р т и л а д и . Б а д а н н и ц и с м -б а ц и с м
совунли и ли ц сувга ^ у л л а н г а н сочиц б и л а н а р т и л а д и .
Б а д а н н и н г ювилган ц и см л ари н и т е з д а а р т и л а д и . Ч у м и л -
т и р и л г а н д а н кейин беморнинг цул ва о ё ц л а р и д а г и тир- 
ноцл ари о л ди ри л ад и ва тоза к а с а л х о н а к и й и м л а р и кий- 
д и р и л а д и .
www.ziyouz.com kutubxonasi


М а м л а к а т и м и з
к а с а л х о н а л а р и д а к у н д а л и к реж им 
т а х м и н а н бир хил.Тиббий ^ам ш и ра иши -шунга мувофиц 
т а ^ с и м л а н а д и ( 1- ж а д в а л ) .
1 - ж а д в а л
К асалхона режими
С оа т л т р
1
7.00
7
.
05

7
.
30
.
7 .30— $.00
8
.
00
— >
8.30 
8 0 0

9.00
9
.
00

10.00
10
.
00

13.00
13
.
00
-
13.30
13
.
3 0 — 14
30
Т а д б и р
Тиббий ^амши ран инг иш \ а ж » и
3
Урнндан туриш
>^ароратни улчаш
Б ем орларни эрта- 
лабкн ю внб-тараш
Д ори -дарм онлар
таркати ш
11онушта
В рачларн ин г айл'а 
н и б ч и ц и ш и
Врач курсатм ала- 
р.ини баж ари ш
Д о р и л а р тарцатиш
Тушли*
П алаталард аги
чиро^ларни- 
ё^ади
'Гермометрларни тарцатади, 
тана ^ароратини тугри ^л- 
чаш устидан кузатиб бо р а­
ди, уни тем пература вара ри­
г а ёзади. -
О и р ётган, беморларнинг 
ювинишига 
ёрДам 
беради, 
OF3ii, 
бурни, кузини тоза т у ­
тади. Сочини тарайди, урин- 
бошинн ^ай та ёзад и, вазйя- 
тини 
узгарТириб 
туради. 
Сийдик, ахлатини л аборато­
рияга ж у натад и.
Б ем орларга дори лар тар^а- 
тэ^(! ва. уларнинг 
1
\аб ул ,^и- 
лийишийи кузати б боради 
Буфетчига о в к а т тар^атйш - 
да к ум аклаш ад и , ofhp бе­
морларни о в ^атлан ти ради ., 
Айланиб чи^иш да ^атнащ а- 
ди ва к^рсатм аларини ёзиб 
боради.
Беморларни рентген кабине- 
тн, консультацияларга олиб 
боради, зондлаш , м еъда'ш и- 
раси олиш, горчичник, йси- 
тувчи компресс цуйиш, инъ- 
скциялар, д орилар ёзиб бе­
риш, огир бем орларни пар­
вариш лаш .
Бем орларга дорилар тарца- 
тади ва уларни ^абул шп­
л и н т а з^озир булади.
О вцат тарцатиш га ёрдам бе­
ради, огир бем орларни ов- 
^атлантиради. 
к
www.ziyouz.com kutubxonasi



Download 6,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   66




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish