Т и б б и ё т о л и й би л и м го Х л а р и талабалари у ч у н

б е м о р л а р
у й ^ у д а н
т у р г а н л а р и д а н
кей и н , э р г а л а б с о а т 7 д а н а м а л г а о ш и р и л а д и . П а л а т а д а
т у н г и с о а т л а р д а ^ а м м а б е м о р л а р н и б е з о в т а ^ и л м а с л и к
у ч у н ё р у р л и к с и г н а л и з а ц и я с и ва т у н г и ч и р о ^ л а р б е к а м -
к у с т н ш л а б т у р и ш и к ер ак . Х о д и м л а р ички т а р т и б - к р и -
д а л а р н и п у х т а б а ж а р и ш л а р и ва у л а р н и б у л и м г а к е л и б
т у ш а д и г а н ^ а м м а б е м о р л а р г а т а н и ш т и р и ш л а р и к е р а к ,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Д а в о л а ш - м у ^ о ф а з а режимининг энг муз^им шарт^ 
л а р и д а н бири б ем ор психикасини э ^ти ё тл аш , б е м о р л а р г а
тулиц ж и см о н и й в а ру^ий осойиш талик таъ м и н л ай д и га н
цулай ш а р о и т л а р в у ж у д г а келтириш ,%исобланади.
С т а ц и о н а р д а даволаш-муз^офаза реж им ин и т а ш к и л
этиш учун кун тартибини окилона белгилаш ни^оятда 
му.^им, ун да д а в о т ад б и р л а р и кучини пасайтирадиган: 
ташк,и му^итнинг ёцимсиз т аъ си р л а р и н и (цаттик гапи- 
рнш, шовцин, э ш и к л а р н и каттик; очиб ёпиш) б а р т а р а ф
этиш ку зд а ту ти л га н булади.
Бем орни са л б и й
ц и с -^ ая ж о н л ар д ан эз^тиёт цилиш га 
ц а р ати л ган т а д б и р л а р н и у к а с а л х о н а га келган в ац тд а н
б о ш л аб кури ш ке рак. Д а м м а тацщ и о м и л л а р
й и р и н д и с и
- 
нинг бемор пси хикаси га таъ си рид ан келиб чициб, к а с а л - 
х о н ад а ц у л а й ш а р о и т яратиш , беморнинг д ам олишини 
тугри т а ш к и л этиш, к а сал х о н а з^аётининг умумий тартиб- 
ц о и д а л а р и д а г и ш и к а стл ай д и ган м а в ж у д ом и л л арн и ту- 
гати ш га ал о ц и д а эъти бор берилиш и керак. Сунгги йил- 
л а р д а д а в о л а ш -п р о ф и л а к т и к а
м у а с с а с а л а р и иш ида ва- 
т ан и м и з ти бб и ёти ни н г з^ар бир 
инсон э^ти ё ж л ари н и
имкон борич а цоництиришга интилишини акс эттиради- 
ган «,\ам м а н ар са бемор учун» принципи тобора купроц 
ц арор топ аяп ти .
Б е м о р л а р д а ти бб и й
п арв ари ш бую м лари ни
(цонга 
б у я л ган д о к а б у л а к л а р и , цон ю ц лари булган шприц в а
с к а л ь п е л л а р , п а х т а ва и ф л осл ан ган б ин тл арга тул а то- 
р о р а ч а л а р ва б.) к у р г а н д » пайдо б ули ш и э^тимол тути л ­
ган т у р л и -ту м ан
са лб и й х.аяжонларни 
б а р т а р а ф этиш 
ни^оятд а му^им. Б ем о р л а р н и н г буш вацтини яхши т а ш ­
кил этиш ни н г з^ам ац ам и я ти к атта, бу беморни уз д арди- 
га т а а л л у к л и га м - т а ш в и ш л а р д а н з^оли цилади. Б у н и н г 
учун махсус ки то б л ар , ой н ом ал ар учун ж а в о н л а р цурнш„ 
ю р ад и ган
б е м о р л а р учун телеви зор урнатиш лозим.. 
Ю р а д и г а н б е м о р л а р шу хонада уз цари нд ош л ари б и л ан
у ч р а ш н ш л а р и мумкин.
Очиц з а в о д а ,
айницса ёз к у н л ар и сайр к и л и ш н и н г 
аз^амияти к а т т а . Б е м о р л а р буш в а ц т л а р и д а м уто л аа ци- 
л а д и л а р , стол усти уй инларини у й н а й д и л ар , к а т т а т и к а - 
д и л а р , н а у ш н и к орц ал и радио тингл ай д ил ар.
К А С А Л Х О Н А Д А О В Ц А Т Л А Н И Ш Н И Т А Ш К И Л К И Л И Ш
К а с а л х о н а л а р д а б ем орл арн и
ов ц а тлан ти ри ш турри­
си д а r a n к е т а р экан , диетологиянинг асосчиларидан бири 
М. И. П е в з н е р н и н г «Ш иф об ахш о в ц а тл ан и ш — к о м п л е к с
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

т е р а п п я н и н г асосий 
усулидир» ёки « П а р х е з о в ^ а т л а р
б у л м а г а н ж ой д а рац и онал т е р а п и я хам 63/л м а й д и » — де- 
гаи и б о р а л а р ш ш келтириш ж о и зд и р .
ЗА М О Н А В И И Д И Е Т О Л О Г И Я Д А К У Л Л А Н И Л А Д И Г А Н А СО СИИ
ПАРХ. ЕЗ ЛАР
Aeocm'i д и е тал ар М Ф А Овк;атланиш институти м а х ­
сус кл н н н ка си да М. И. П е в зн е р б о ш ч ил и гид а 
илмий 
а с о с л а н г а п , системага солинган ва а м а л д а и ш л а б чицил- 
ган. Б у л ар н и н г х а ммаси 
м а м л а к а т д а в а куп ги н а хори- 
ж и й д а в л а т л а р д а эътироф э ти л ган ва 
кенг т а р ц а л г а н . 
П а р х е з л а р
ч егарал ан и ш д а р а ж а с и г а
к у р а т а о м л а р н и
т а и л а ш хуку^и булган п а р х е з л а р г а ва т а н л а ш ^уцу^и 
б у л м а г а н 1^атъий п а р х е зл а р га були н ади . Т а о м л а р н и тан - 
л а ш г а пул ^уйиладиган 
ва б у ю р т м а систем аси а м а л г а
о ш и р и л а д и г а н п а р х езл а р га 1, 2, 5, 9, 10 ва 1 5 -п архе зла р 
ки рад и . 
У лар м у в о за н а тл а ш г а н
б ула ди , ш у т у ф а й л и
у л а р д а н узоц ва^т ф ой д а л ан и б , орган и зм э х т и ё ж л а р и н и
т у л а -т у к и с т а ъ м и н л аш мумкин. Т а о м л а р н и т а н л а ш ХУКУ" 
^и б у л м а г а н ^атъий п а р х е з л а р г а 0,06, Ов, l a , 1 в, 4, 5а, 
5п, 8 ва 
пархезл арни н г б о а щ а ай ри м т у р л а р и к и р ад и . 
К,атънй п ар х езл а р купинча овь^атланишнинг м у в о за н а т - 
-л а ш м а га п т урл ари га киради, шунинг учун ц и с ^а в а ^ т г а
т а й и н л а н и ш и мумкин.
Д и е т о т е р а п и я бемор хол ати
д и н а м и к а с и г а
биноан 
ц а т ъ и н п архездан 
аста-секин ке н га й ти р и л га н о в к а т л а -
ниш га утиш асосида а м а л г а ош и ри ля п ти . Б и т т а пархез- 
га ж у д а у зо ^ муддат а м а л к;илишга к а м д а н - к а м х о л л а р - 
д а р у х с а т этилади. Бу ай н и к са ^ а т ъ и й п а р х е з л а р г а т а а л -
-лу^лидир.
П а р х е з ов ^ат, м асал ан , ай р и м о в ^ а т м о д д а л а р и син- 
г н ш н н и к г ирсий б у з и л и ш л а р и д а (х а зм о р г а и л а р и , б у й ­
рак к а с а л л и к л а р и , ц андли д и а б е т , ёг б о с и ш д а ) б и р д а н - 
■бнр ёк и асосий у с у л л а р д а н бири б у л и ш и м ум к ин . Б о ш к
х о л л а р д а п архез о в ^ а т л а р б и л а н д а в о л а ш к а с а л л и к н и н г
а с о р а т л а р и г а ва ав ж о л и ш и г а йул цуйм ай д а в о л а ш н и н г
Хар 
хил ту р л ар и таъ си рин и ку ч а й т и р а д и . Д и е т о т е р а ­
п и я — о в катн и шифо мак;садида ^ у л л а н и ш д и р . У бири н - 
ч и г а л д а к а с а л органни хи м и яв и й ва м е х а н и к э х т и ё т л а ш , 
унинг ф ункциясини т и к л а ш учун бир м а х су л о тн и и ккин- 
■чи. х и л и б и л а н алиш тириш ёки б ем ор о р г а н и з м и г а ети ш - 
м ай ту р г а н зар у р о в ^ а т м о д д а л а р и н и к и р и ти ш н и у з о л - 
д и г а м а ^ с а д ^илиб ХУЯДИ.
Б е л г и л а н г а н н о м ен к л ату р а г а биноан 1 д а н 15 р а ^ а м -
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

л а р г а ч а
и ф о д а л а н га н пар^ез 
овк.атлар 
ц у л л а н и л ад и . 
?^ар бир п ар^езн и н г уз т аъ р и ф и бор. П а р ^ е з л а р ми^дори 
м у а сса са, яъ ни б ем о р л ар н и н г асосий ц а т л а м и (контин- 
генти) б и л ан б е л г и л а н а д и . Х,ар бир к а с а л х о н а д а асосий 
п а р ^ е з к у н л а р б ел ги л а н га н . Умумий ти пдаги куп ихти- 
с о с л а ш г а н к а с а л х о н а д а а м а л д а МФА О в ^ а т л а н и ш инс-- 
ти тути и ш л а б ч и э д а н 15 та пархез ь^улланилади.
С огли ц н и
с а ^ л а ш
вазирлиги 
том он и дан
к а сал - 
хона 
м у а с с а с а л а р и
учун 
кам и да 4 м а р т а л и к , айрим 
г у р у ^ л а р д а г и б е м о р л а р учун 
(юрак, к а с а л л и г и д а , я р а
к а с а л л и г и д а ) 
эса 5 — 6 м а р т а л и к о в к а т л а н и ш реж им и 
б е л ги л а н га н . К унд узги рационни бир м е ъ ё р д а та^сим- 
л а ш ва кечки о в ц а т г а
калори яли ли ги юцори куп о в ц а г
.^ажми ь^олишига 
йул ^уй м асл и к зарур, о д а т д а , Кечки 
с о а т л а р г а с у т к а л и к рацион калори яли л и ги н ин г купи би­
л а н 25— 30 фоизи турри келиши керак. Б е м о р л а р н и о в -, 
^ а т л а н т и р и ш в а ^ т и о в ^ а т мицдори ва д а в о л а ш муасса- 
саси ни н г р еж и м и б и л а н бел гил анади . К унд уз куни овк;ат 
ейиш у р т а с и д а ги т а н а ф ф у с л а р 4 соатдан ош м асли ги, 
охирги кечки о в ц а т ва э р т а л а б к и нонуш та у р тас и д аги
т а н а ф ф у с
10— 11 с о а т д а н ошмаслиги ке рак. 
О в^атн и
м а ъ л у м с о а т л а р д а г и н а м у н таза м нстеъмол цилиш бемор­
л а р д а в ац тга н и с б а тан ш а ртли рефлекс в у ж у д г а келтц- 
р а д и ва и ш та^ ан и н г яхш и булиш ига имкон берад и .
2 
м а р т а л и к о в ^ а т л а н т и р и ш д а иккинчи 
нонушта, 6 
м а р т а л и к о в ^ а т л а н т и р и ш д а эса туш л и кд ан кейинги ов- 
ц а т ки ри ти л а д и .
Б е м о р г а узоц в а ц т г а ч а битта пархез столининг узини 
т а й и н л а ш мумкин э м ас, чунки ^атъий б е л г и л а н г а н шифо 
о в ^ а т ч е г а р а л а н г а н , бинобарин, кам ^ и м м а т л и булади. 
О в ц а т хилини к у п а й т и р и ш учун о в ^ат р е ж и м и н и у згар - 
ти р и б туриш , б а ъ з а н э са реж и м д а н бир оз чекиниш ^ам
м умкин.
А й ри м
к а с а л л и к л а р д а ен гиллаш тирувчи 
д еган ном 
о л г а н к у н л а р т а й и н л а н а д и .
Б е м о р н и турри (р а ц и о н а л ) ов ц а тл ан ти р и ш ов катпинг 
ф а ц а т с и ф а т т а р к и б и б и л ан эмас, б а л к и о в ц а т л а н и ш р е ­
ж и м и б и л ан ^ а м б е л ги л а н а д и . Бу туш ун ч ага кун мобай- 
и и д а неча м а р т а о в ^ а т ейиш, улар о р а с и д а ф изиологик 
о р а л и ц л а р н и турри с а ^ л а ш
ва м а .\сул отл арн и н г с у т к а ­
л и к н аб ори н и турри та ц с и м л а ш киради. О в ц атн и таш ки л
i-тиш ва н а з о р а т ^ и л и ш учун йирик к а с а л х о н а л а р д а парг 
^ е з б и л а н ш у р у л л а н у в ч и в рач ла р, б у л и м л а р д а э са riap- 
.\ез 
^ а м ш и р а л а р и б у л а д и , бу ф у н к ц и я л а р
булимнш н' 
к а т т а
ти бб и й
^ а м ш и р а с и г а
гопширилишп 
мумкин.
А*
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Тиббий д а м ш и р а б ем орл арга цар куни порционник т у з а - 
ди, уни булимнинг катта ^ а м ш и р а с и г а то п ш и рад и, у эса 
уз н ав б а ти д а п арц езл ар сонини ж а м л а й д и ва порцион- 
ннкни бош ош хон ага йуллайди. Т ун да к а с а л х о н а г а янги 
к е л га н беморга порционникни 
ц а б у л х о н а булимининг 
навбатчи ^ а м ш и р а с и э р т а л а б то п ш и рад и. Ш у порцион- 
н иклар асосида ош хон ада о в цат т а й ё р л а н а д и .
Дозирги в а ц т д а ме^натни илмий т а ш к и л цилиш цул- 
л ан и ли ш и т у ф ай л и буфетчилар о в ц а т ол иб к ели ш га бор- 
м а й д и л а р : о в ц а т м а ъ л у м идишда, б о ш к а >;еч ц а е р д а иш- 
л а т и л м а й д и г а н махсус 
а в т о т р а н с п о р т а м а р к а з л а ш г а н
>;олда олиб келинади. О вц ат учун и ш л а т н л а д и г а н ч е л а к
•ёки к а с т р ю л к а л а р ^ а м а в а ц т то за в а копцоцли б ули ш и
ке р ак. Идишни иситиладиган м а х су с ку ч м а с то л ч а л а р г а
куй н лади ва илиц ^ол д а п а л а т а г а ке л т и р и л а д и .
Ю риш га рухсат этилган б е м о р л а р о ш х о н а га у з л а р и
^борадилар. О ш хона табиий ё р и ти л га н к а т т а х о н а д а жой- 
.лаш ган булиши ке р ак. Унда 4 к и ш и л и к м у ъ ж а з сто л л а р
цуйилади, у л ар бем орларн и пар>;ез буйича г у р у ^ л а р г а
булиб утц ази ш ва яхш и хи зм ат цилиш имконини б ерад и . 
1\ а т т и ц сту л л ар цуйилгани м а ъ ц у л , бу ^ о л д а у л ар н и ар- 
ти б чициш осон б у л а д и . О ш хона с т о л л а р и ц ар гал овцат- 
д а н кейин йигиштирилиши ке рак, иш о х и р и д а эса у л а р ­
ни иссиц сув бил ан ях ш и л а б ю вилад и .
Б у ф е т д а ош хона иди ш лари с а ц л а н а д и , о в ц а т бериш- 
д а н олдин и ди ш ларн и т а р ц а т и ш х о н а с и га б е р и л а д и . У 
« р д а
иситувчи асбоб л ар: 
газ пли таси , э л е к т р ёки газ 
’ш к а ф л а р ва сув ^ а м м о м л а р и б у л а д и . И с си ц сув учун т и ­
т а н ва идиш ювиш хонаси э^ам ш у ж о й д а б у л а д и . Б у хо- 
н а л а р ни^оятда озо д а с а ц л ан и ш и л о зи м . Б у н г а б уфетчи 
ц а р а б туради, бироц ул арн и к а т т а д а м ш и р а ва п а л а т а
т и б б и й ^ а м ш и р а л а р и н а з о р а т цилиб т у р а д и л а р .
ё з
вац- 
тн да д е р а з а л а р и г а тур цоциб цуйи ли ш и к е р а к , б у купги- 
на юцумли м е ъ д а -и ч а к к а с а л л и к л а р и н и н г ц у зг а т у в ч и л а - 
рини таш и б юрувчн п а ш ш а л а р д а н цимоя ц и л а д и . Б уф е т- 
хона в а ош х о н ад а п а ш ш а л а р б ули ш и с а н и т а р и я - г и г и е н и к
р еж и м га
риоя цилишнинг ц о н и ц а р с и зл и ги д а н д а л о л а т
б е р а д и га н биринчи белги ^ и с о б л а н а д и . О в ц а т ц о л д и ц ла - 
рининг ёпиц и д и ш л а р д а с а ц л а н и ш и г а в а уз в а ц т и д а б у ­
ш ати б тури лиш ига а ^ а м и я т бери ш з а р у р .
О в ц ат сузиб б ер и л а д и ган иД иш ларни м а х с у с ювгич- 
л а р д а х ан тал
б и л ан ювилади, 
ш у н д а н сунг иссиц сув 
■оцими остида цунт билан ч а й и л а д и ва м а х с у с цуритгич 
ш к а ф л а р г а ёки т у р л а р г а цуйи лади . В и л к а ва ц о ш и ц л а р -
'ни х г м цуритилади.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ш ифо о в ^ а т н и н г вази ф аси у ёки бу органнинг б у з и л -
ган ф ун кц ияси н и т и к л а ш д а н иборат. К а с а л х о н а л а р д а ов- 
ц а т л а н и ш р е ж и м и к а с а л л и к х ар а к тер и ва беморнинг ин­
д и в и д у а л хусу с и я тл ар и п и ^исобга олиб тузилади.
К а с а л х о н а о в ^ати н и таш кил к,илишда овцатлан иш р е ­
ж и м и м у^им ш а р т хисобланади. Б у туш унча остида ф а -
^ а т п ар х ез с т о л л а р г а риоя ^илиш нигина эмас, балки кун 
м о б ай н и д а ов ц а тн и рац и онал т а ^ с и м л а ш , у л ар о р а с и д а - 
ги т а н а ф ф у с л а р н и , бир м а р т а л и к мицдорини, ов катн ж гг 
оп ти м ал тем п е р а т у р а с и н и турри б ел ги л а ш хам тушуни- 
л ад и . Б у н д а н т а ш ^ а р и , о в ц а тл ан и ш б и л а н боглик булг&н; 
т а ш ^ и ш а р о и т л а р х ам Хис° б г а олиниш и керак. У л а р г а
д астурхон н и б еза т и ш , 
таом ларни н г та ш ^ и
к^риниши, 
у л ар н и н г т а ъ м и ва ^иди, буфетчининг озод ал и ги киради. 
Б у о м и л л а р н и н г б а р ч аси овцатнинг яхш и ^азм булиш ига 
ва сингиш ига ё р д а м беради. К упчи ли к б ем о р л ар д а иш- 
т а \ а б у л м а с л и ги н и ^исобга олиб, т а о м л а р хушкурим ва 
и ш т а ^ а оч а д и га н 1^илиб тай ёр л а н и ш и керак. О ш хон а да 
осой и ш та ш а р о и т я р а т и ш лозим. Б у >^олда тиббий ^ам - 
ш и р а 
с о р л и
^
н и
т и к л а ш учун о в ^ а т ейишнинг гоят му- 
Химлигини ту ш ун ти риш и лозим.
О в ц а т ей и ш д а н олдин х а м ма д ав о м у о л а ж а л а р и ва 
ф и зи ологи к э х т и ё ж л а р н и т у га л л а ш , п а л а т а н и
й и р и ш т и
- 
риш ва ш а м о л л а т и ш , орир а^ в о л д аги бем орларн и нг кули- 
ни ювиб цуйиш ке рак. Агар бемор урн й д ан туриб у ти ра 
о л м а й д и г а н б у л с а , 
ёстигини б а л а н д к^та рн ш ёки бир 
нечта ёс т и ^ ^уй и б ^ад д и н и к ^ та р и б у тц ази б цуйиш к е ­
рак . Б е м о р н и н г буйни ва к у к р аги га кл её н к а ёки ф а р т у к
тути л ад и . Ё т а д и г а н б ем о р л ар га о в д а тл ан и ш вацтнда' ка- 
рай от о л д и г а ц уй и л ад и га н сто л ч а л а р и ш л ати л ад и . О п ф
а ^ в о л д а г и , ^ о л д а н 'т о й г а н ва о р и ^ л а б кетган б ем орларн и
турл и м о с л а м а л а р д а н ф ой д а л ан и б
у д а р
учун ь^улай ва-. 
з и я т д а о в д а т л а н т и р и л а д и . Тиббий ^ а м ш и р а чап цули б и ­
л а н б ем о р бош ини ёсти^ билан бирга кутаради, ^нг р у ­
л и л а э са б е м о р г а ^о ш и ц д а о в ^ а т тутади. Бем ор о в ^ а т
ичиш ни и с т а м а г а н т а ц д и р д а орзига з у р л а б о в ^ а т цуйиш 
м ум к и н эм ас, чунки ов^атн и нг н а ф а с й у л л а р и г а тушиш.и 
к ун ги лс й з о ц и б а т л а р г а са ба б б ули ш и мумкин.
Орир ё т г а н б е м о р л а р н и и а р в а р и ш л а ш н и н г 1\ийин то- 
мони и ш т а ^ а с и йуц б улга н и а й т л а р д а уни о в к а т ейиш га 
у н д а ш ^ и с о б л а н а д и . Б у ури нда бнрор конкрет маслах,ат- 
л а р б е р и б б ^ л м а й д и .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Б Е М О Р Н И Н Г ШАХСИЙ Г И Г И Е Н А С И Т У Р Р И С И Д А ТУШУНЧА 
ВА УН ИН Г Д А В О Л А Ш Д А Г И А ^ А М И Я Т И
Ш ах си й гигиена — о д ам б ад ан и н и (териси, сочи, ориз 
<>^щлири, т и ш л ар и н и ), ич кийим ва у р и н -к у р п а ан ж ом - 
л а р и , кийимбоши, турар ж о й и ни о зо д а с а ^ л а ш н и кузд а 
ту т а д и . Ш ахсий гигиенага риоя цилиш сорайи ш га, 
c o f
- 
л и ц н и с а ^ л а ш ва мустаз^камлашга имкон б ер ад и .
Б е м о р урнини т а й ё р л а ш ц о и д а л а р и . 
Б е м о р
урнини 
т а й ё р л а ш учун о^лиц ва ур и н б о ш а н ж о м л а р и н и н г комп- 
л е к т и були ш и зарур, унга ту ш а к , ж и л д л а р и б у л г а н ик- 
к и т а п ат ёки пар ёсти^, ч ойш аб, курп а б и л ан к у р п а ж и л - 
д и в а сочи^ киради. К а р а в о т г а ю заси с и л л и ^ ва ^ а т т и ^
ж у н ёки п ахта ту ш а к цуйилади. Ё с т и ^ л а р г а т о з а в а д а з- 
м о л л а н г а н ж и л д л а р ки й ди ри л ад и. Ч о й ш а б в а ж и л д л а р -
ни б у р м а з^осил ^ и л м ай д и г а н цилиб ёзи ш к е р а к .
Уринбош ва ич к и й им ларни а л и ш ти р и ш ц о и д а л а р и . 
О ^ л и ^ л а р н и
н авбатдаги
с а н и т а р и я ю в и б -т а р а ш и д а н
кейин о д а т д а 7— 10 кунда бир м а р т а
а л и ш т и р и л а д и . 
O f h p б е м о р л а р д а буни к а т т а эз^тиёткорлик б и л а н б а ж а -
р и л а д и . Бем орни аста-секин к а р а в о т четига су р и б цуйи- 
л а д и . А гар аз^воли имкон б ерса, 
ёнбоши б и л а н ётцизи- 
л а д и , кир чойш абнинг буш т у р ган ярм и н и эни б у й л а б
о р ^ а г а томон у р ал ад и , б у ш а б д олган ж о й г а
э с а ярм и
у р а л г а н то за чойшаб ё зи л а д и (1-расм, а, б, в ) . Т о за ва 
кйр ч ойш аб у р а м л а р и ён м а-ён ётади . 
С у н гр а беморни 
ч о йш аб ни н г тоза ярм ига ё т ^ и з и л а д и , кирини йигиш тири- 
л а д и , тозасини ёзилади ва шу б и л ан ч ойш аб соли ш ту- 
г а л л а н а д и . Агар беморга у р и н д а з^аракатлар ^ и л и ш г а
р у х са т б е р и л м аган булса, ч ой ш аб н и б о ш ^ а у с у л б и л ан
ал и ш ти р и л а д и . А ввалига б ем орн и н г бош ини б и р оз к у т а ­
р и л а д и , чойш абнинг бош том он и ни б е л г а б у р м а з^олида 
йирилади, сунгра оёцларини 
к у т а р и л а д и в а ш у тари ф а 
-белга чойш абнинг иккинчи учини йирилади, ш у н д а н сунг 
уни б ем о р таги д ан эз^тиётлик б и л а н ч и ц а р и л а д и . 
Айни 
п ай ти д а иккннчи томондан у зу н а с и г а и к к и та у р а м к;илиб 
у р а л г а н тоза чойшабни б ел 
остига к и р и т и л а д и , сун гра 
уни и к к а л а томондан — бош ва о ё ц л а р т а г и г а ё з и л а д и .
Ич к и й им ларни а л и ш т и р и ш д а м у а й я н к е т м а - к е т л и к к а
риоя цилиш керак: куй л акн и е л к а д а н ю ^ о р и г а к у т а р и л а ­
ди, а в в а л бош дан, сунгра ^ у л л а р д а н ч и ^ а р и л а д и , уни 
те с к а р и т а р т и б д а ки й и н ти ри ла ди — к у й л а к н и н г о л д и н
енги, сун гра бош томони к и й и л а д и (2-расм , а, б ) . О ё ^ - 
цУл к а с а л л и к л а р и д а ёки ш и к а с т л а р и д а ич к и й и м н и ав- 
в ал
с о р л о м
о ё ^ у л д а н , кейин к а с а л о ё ^ - ц у л д а н е ч и л а д и .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---