T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ ÇAĞDAŞ TÜrk lehçeleri ve edebiyatlari anabiLİm dali irak türkmen tüRKÇESİnde kalip sözler noor ghazi elaiS

Eksiltili Cümle Yapısı: Afiyet “Afiyet (olsun)”
Ağ baxt, altun taxt “Ak baht(ım/ın) altın taht(ım/ın) (olsun)”
Devrik Cümle Yapısı: Bin rahmet babavıza “Babanıza bin rahmet (olsun)”
Çırağıv söndürmesin Allah “Allah çırağını söndürmesin”
Sözcük Öbeği Biçiminde: Ciğer yanığı “evlat acısı” (KK: Gİ)
Çamır deve “Boylu boslu ama ağır hareketli” (Hürmüzlü 2013: 110)
Daş ürekli “Acımasız, taş yürekli” (KK: Gİ)
Dev nenesi “Hantal, çok büyük, fazlaca iriyarı” (Hürmüzlü 2013: 125)
Diyalog Yapısındaki Kalıp Sözler: A. Salamün aleyküm

2. 
   Ve aleyküm salam
   

Irak Türkmen Türkçesinde kalıp sözlerin fiil çekimlerine bakıldığında, bu çekimlerin daha çok basit kiplerden oluştuğu görülmektedir. Dua ve beddualardan oluşan kalıp sözlerde bir şeyi arzu/ talep etme anlamı düşünülerek emir-dilek kiplerinin kullanıldığı görülmektedir. Bunun yanı sıra ant ve yeminlerde bitişik yazılan “haqqiçin” kullanımı tespit edilmiştir: Allah/Qur’an/peygamber haqqiçin gibi.
Irak Türkmen Türkçesinde basit cümle yapısında, hatta tek kelimeden oluşan ve günlük hayatta sıkça kullanılan bazı kalıp sözlerin Arapça’dan alıntı oldukları dikkati çeker:
Fimallah ( “Güle güle”
Maşallah
Xerlixten “Hayırlı olsun”
Xoş “Güzel”
Hürmetli “Saygı değer, saygın”
Merhaba
Necesen? “Nasılsın?”
Salam “Selam”
Salamattan “Selametle”
Irak Türkmen Türkçesinde yapı ve tür bakımından belki de diğer Türk lehçelerinde bulunmayan kalıp sözler olarak hoyratlar dikkati çekmektedirler. Hoyrat lirik türü, dörtlükler halindeki ve söz sanatlı (en çok da cinaslı) yapılarıyla kalıp sözlere ev sahipliği yapmaktadır. Böylece dilek, duygu ve düşüncelerin ifadesi daha da kolaylaşmaktadır:
Ağ yolda qassapxane
Arvat ciğriy yana
Kim kime sebep olur