T arbi yad a pedagogik texnologiyalar

“T arm oqlar” uslubi (Klaster)
Fikrlarning tarm oqlanishi - bu pedagogik strategiya boMib, u 
talabalarni biron bir mavzuni chuqur o ‘rganishlariga yordam berib, 
talabalarning m avzuga taalluqli tushuncha yoki aniq fikrni erkin va 
ochiq ravishda ketm a-ketlik bilan uzviy bogMagan holda tarm oqlash- 
lariga o ‘rgatadi.
Bu uslub biron mavzuni chuqur o ‘rganishdan avval talabalarning 
fikrlash faoliyatini jadallashtirish ham da kengaytirish uchun xizm at 
qilishi mumkin. Shuningdek, o ‘tilgan m avzuni m ustahkam lash, yaxshi 
o ‘zlashtirish, um um lashtirish ham da talabalarni shu mavzu b o ‘yicha 
tasavvurlarini chizm a shaklida ifodalashga undaydi. Q uyida biz, 
nam una sifatida misol keltirdik.
“Bum erang” texnologiyasi
M azkur texnologiya bir m ashg‘ulot davom ida o ‘quv materialini 
chuqur va yaxlit holatda o ‘rganish, ijodiy tushunib anglash, erkin
103

---

egallashga y o ‘naltirilgan. U turli m azm un va xarakterga (m uam m oli, 
munozarali, turli m azm unli) ega boMgan mavzularni o ‘rganishga 
yaroqli b o ‘lib, o ‘z ichiga o g ‘zaki va yozm a ish shakllarini qam rab 
oladi ham da bir m ashg‘ulot davom ida har bir ishtirokchining turli 
topshiriqlarni bajarishi, navbat bilan talaba yoki o ‘qituvchi rolida 
b o ‘lishi, kerakli ballni to ‘plashiga im koniyat beradi.
“B um erang” texnologiyasi tanqidiy fikrlash, mantiqli shakllan- 
tirishga im koniyat yaratadi; xotirani, g‘oyalarni, fikrlarni, dalillarni 
yozm a va og ‘zaki shakllarda bayon qilish ko‘nimklarini rivojlantiradi.
TaMim bilan bir qatorda m azkur uslub tarbiyaviy xarakterdagi 
qator vazifalarni am alga oshirish imkonini beradi.
Jam oa bilan ishlash mahorati:
- muomalalik;
- xushfe’llik;
- ko‘nikuvchanlik;
- o ‘zgalar fikriga hurmat;
- faollik;
- rahbarlik sifatlarini shakllantirish;
- ishga ijodiy yondashish;
- o ‘z faoliyatining samarali b o ‘lishiga qiziqish;
- o ‘zini xolis baholash.
Asosiy tushunchalar quyidagilar:
Ochiq savollar - bu savollar muomala, so‘zlashuvni davom etti- 
rishga imkon beradi. Ularga qisqa, bir xil javob berish mumkin emas.
Yopiq savollar - bu savollar oldindan “h a” yoki “y o ‘q” tipidagi 
to ‘g ‘ri ochiq javoblarni berishni ko‘zd atu tadi.
K o‘ndalang so ‘roq - bir-biriga guruhlab beriluvchi qisqa savollar 
qatori bo‘lib, bu o ‘ziga xos axborot izlash ham da dalillarni, opponetlar 
pozitsiyasini aniqlash va m uayyan qarorlar qabul qilish uchun ajoyib 
imkoniyatdir.
K o‘ndalang so ‘roq paytida m unozaraga kirishish m um kin emas. 
Bu vaqtda faqat savollar beriladi, m unozaraga kirishilm aydi.