Suzishning nazariy asoslari

SUVNING KUTARUVCHI KUCHN
Suzuvchi gavdasining harakatga kelishi suvning ko'taruvchi kuchini hosil qiladi. Ko'taruvchi kuch hovuz devoridan (yoki tubidan) depsinib sirg'anish paytida va asosan oyoq hamda qo'llarning eshish harakatlari yordamida hosil bo'ladi. Harakatdagi gavda suv sathiga nisbatan qiya (gavdaning yuqori qismi pastki qismidan yuqorida) joylashgan bo'lsa, u holda suv oqimini tash-kil etuvchi ikkita (vertikal va gorizontal) kuch gavdaga ta'sir qiladi. Gorizontal kuchgavda harakatining yo'nalishiga nisbatan qarama-qarshi tomonga yo'nalgan ro'paradan bo'ladigan qarshilikni, ikkinchisi vertikal yo'nalishdagi ko'taruvchi kuchni hosil qiladi. Bu kuchlar (ko'taruvchi kuch) hujum burchagiga bog'liq holda o'zgaradi. Hujum burchagi deyilganda gavdaning bo'ylama o'qi bilan harakat yo'nalishiga o'tkazilgan to'g'ri chiziq o'rtasida hosil bo'lgan burchakni tushunamiz.
Hujum burchagi ikki xil-ijobiy va salbiy bo'lishi mumkin. Agar harakatdagi gavdaning yuqori qismi pastki qismidan (suv sathiga nisbatan) yuqori joylashgan bo'lsa, bunda hosil bo'lgan hujum burchagi ijobiy bo'lib ko'taruvchi kuch hosil bo'ladi. Harakatdagi gavda aksincha joylashganda (startdan, burilishdan so'ng sho'ng'iganda) hujum burchagi salbiy bo'lib cho'ktiruvchi kuch hosil bo'ladi. Ko'taruvchi kuch ro'paradan bo'ladigan qarshilik, harakat tezligi, gavda forma-si va o'lchami suv sathiga nisbatan joylanishiga bog'liq holda o'zgaradi. Masalan, gorizontal holatda joylashgan silliq plastinkani bir xil tezlikda harakatlantirilsa ko'tarish kuchi nolga teng bo'lib, ro'paradan bo'ladigan qarshilik uncha katta bo'lmaydi. Hujum burchagining kengayishi bilan ro'paradan bo'ladigan qarshilik sekin-asta oshib boradi va 90 daraja burchak ostida o'zini maksimal darajasiga yetadi. Ko'tarish kuchi to 30 daraja burchakkacha o'sib, pasayadi va 90 daraja burchak ostida yana nolga teng bo'ladi. Bunday qonuniyatni odam suzayotganida ham kuzatish mumkin.
Suzishda hujum burchagi nol darajadan 10 darajagacha tebranib turishi aniqlangan. Bu harakat tezligi, suzish usuli va odamning suzuvchanligiga bog'liq holda o'zgaradi. Hujum burchagining kattaligi ko'tarish kuchini bir qadar ko'paytiradi, lekin harakat tezligini kamaytiruvchi qarshilik kuchini oshirib qo'yadi. Buning noqulayligi qo'l va oyoq harakatlari natijasida hosil bo'ladigan ushlab turuvchi va ko'taruvchi kuch hisobiga, suzuvchi gavdasining yuqori va to'g'ri holatini saqlash uchun ko'tarish kuchining yetarli bo'lishi hisobiga yuz beradi. Shuning uchun ko'pgina kuchli suzuvchilar suvda. gavdani gorizontal, ozod va tabiiy holatini saqlashga intiladilar.