Suyuqliklarning tеshik va naycha-lardan oqishi. Ideal suyuqlik harakati uchun bernulli tenglamasi

2. Siqilish, tezlik va sarf koeffisentlari

Suyuqlik oqimi teshikka uning atrofidagi hajmdan har tomonlama oqib kelganligi uchun uning tezligi oshib boradi. Suyuqlik oqimi teshikka yaqinlashgan sari torayib boradi va bu jarayon suyuqlik teshikdan o’tgandan keyin ham inersiya kuchi ta‘sirida ma‘lum masofagacha davom etadi. So’ngra esa torayish to’xtab, oqim o’zgarmas S_c kesimli oqimcha ko’rinishida harakat qiladi. Oqimchaning torayishi taxminan teshik diametriga teng masofada to’xtaydi. Torayishni hisoblash uchun odatda siqilish koeffisienti ε kiritiladi.

(4)

Bu koeffisient yuqorida aytilganlarga asosan birdan kichik va tajribalarda aniqlanishicha ε=0,61÷0,64 atrofida bo’ladi. Amaldagi tezlikni hisoblash uchun esa (14.1) dagi mahalliy qarshilik koeffisienti ζ ni hisobga olgan holda quyidagi formulani olamiz:

Tor teshiklar uchun esa bo’lgani sababli deb hisoblab, quyidagini olamiz:

Yuqorida ko’rsatganimizdek, р₁=р₂ hol uchun

(5)

Bu formulani (14.3) bilan solishtirsak, amaliy va nazariy tezliklar o’rtasida quyidagi munosabatni olamiz:

(6)

Bundan ko’rinadiki, amaliy tezlik nazariy tezlikdan kichik ekan. Odatda, amaliy tezlikning nazariy tezlikka nisbatini tezlik koeffisienti deb ataladi va  bilan belgilanadi:

(7)

Teshikdan oqayotgan suyuqlikning amaliy sarfi quyidagicha hisoblanadi:

(14.4) dan S_c=εS₂, bo’lgani uchun (14.7) ni hisobga olib, oxirgi tenglikdan ushbu munosabatni olamiz:

Bu so’nggi formulani quyidagi formula bilan solishtirib, nazariy va amaliy sarflar uchun quyidagi bog’lanishni olamiz:

(8)

(14.8) dagi ko’paytmani bilan belgilaymiz va sarf koeffisenti deb ataymiz:

(9)

Bunday ho’losa qilib, sarf koeffisenti amaliy sarfning nazariy sarfga nisbatiga teng ekanligini ko’ramiz:

.

Yuqoridа va uchun keltirilgan tajriba miqdorlaridan ekanligi ma‘lum.