Alisher Navoiy "Majolis un-nafois"

Turkiy so‘zlar qatlami

Alisher Navoiy “Majolis un-nafois” asaridaga bu ko‘rsatkichni lug‘at boyligi aniq sanalgan Muhammad Solihning “Shayboniynoma” asari bilan solishtirsak, quyidagi dalillarni ko‘rsatadi.

Alisher Navoiyning “Majolis un-nafois” asarida turkiy so‘zlar miqdori 13,7 foizni tashkil etadi (o‘zlashgan qatlam so‘zlari bilan birgalikda) “Shayboniynoma” asaridagidan ikki yarim marta pastdir. Bu holatning sababi “Majolis un-nafois” da 431 ta fors-tojik tilida ijod qilgan 494 fors-tojikcha baytlarning keltirilgani hamda 1470 (34,5 foiz) atoqli otlarning qo‘llanganligidadir.

Alisher Navoiy qo‘llagan so‘zlarning 1938 tasi, ya’ni 45,5 foizi O‘TILga kiritilgan. Alisher Navoiyning “Majolis un-nafois” asarida, yuqorida ta’kidlaganimizdek, turkiy TEQga oid so‘zlar 584 ta (13,7 foiz) bo‘lib, aralash so‘zlardan: arabiy-turkiy 79 ta (1,9 foiz), forsiy- turkiy 49 ta (1,1 foiz), arabiyforsiy-turkiy so‘zlar 214 ta (2 foiz) dir. Asardagi turkiy TEQ ga mansub 691 so‘zlar ma’no jihatidan nihoyatda xilmaxildir. Ular tahlil etilganda alohida sohaga oid nomlarni tasnif qilish unchalik ma’qul bo‘lmaydi. Chunki 4260 so‘zdan 524 tasi 12,3 foizigina sof turkiycha so‘zlarni tashkil qiladi.